شار رطوبت سنگین ترین بارندگی زمستانی در ایران مرکزی

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 سازمان هواشناسی کشور

چکیده

یکی از مواهب الهی برای مناطق مرکزی ایران - در این تحقیق شامل استان‌های سمنان، اصفهان، یزد و کرمان - بارش‌های جوی فراگیر است. نتایج این پژوهش، طی دو مرحله تحلیل آماری و تحلیل همدید بدست آمد. در مرحله نخست، با استفاده از معیارهای جمع مقادیر روزانه بارش، دوام موج بارش و گستره آن در شهرهای برگزیده، موج بارش شاخص طی مرطوب‌ترین زمستان بین سال­های  1997 تا 2007 تعیین شد. در مرحله دوم، داده­های نقشه های روزانه هوا شامل فشار، ارتفاع، سرعت، سمت باد و شار افقی نم ویژه طی روزهای مربوط به موج شاخص در ترازهای مختلف جو تهیه گردید. هدف از این دو مرحله، تعیین مهم ترین پهنه آبی (اعم از دریا یا خلیج) پیرامون ایران، به عنوان تامین‌کننده رطوبت برای این بارندگی بود. برای دستیابی به این هدف، نزدیک‌ترین هسته جذب نم، طی روز اوج روی نقشه‌های شار افقی در تراز 700 هکتوپاسکال شناسایی گردید. آنگاه خاستگاه سامانه ‌موثر تا یک روز پیش از آغاز بارش رهگیری شد. به این ترتیب مسیر جابجایی آن پس از روز اوج تکمیل گردید. الگوهای شار افقی نم ویژه در تراز 700 هکتوپاسکال نشان دادند هسته‌های تغذیه‌کننده از نم، پس از دور شدن از جنوب خاوری دریای مدیترانه و جنوب میانی دریای سرخ، بتدریج با نزدیک شدن به خلیج فارس، همگرا شدند و از سمت جنوب غرب، ایران مرکزی را پوشش دادند. پژوهش کنونی نشان داد که دست کم سه عامل در فراگیر شدن موج بارش شاخص در ایران مرکزی نقش داشته­اند. همگرایی شرق‌سوی هسته‌های تغذیه کننده نم که به مضاعف شدن مقادیر نم مطلق سامانه انجامید، به عنوان عامل نخست و ورود هسته نهایی تغذیه‌کننده رطوبت به بامه (فلات) بلند ایران و ریزش هوای سرد از پس ناوه تراز 500 هکتوپاسکال، به عنوان عوامل دوم و سوم به افزایش نم نسبی سامانه بارش‌زا کمک کردند

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. - امیدوار، ک.، 1386. بررسی و تحلیل شرایط سینوپتیک و ترمودینامیک رخداد بارش در منطقه شیرکوه؛ پژوهش های جغرافیایی، شماره 59، ص 81-98.
  2. - پرک، ف.، 1389. تحلیل سینوپتیک نقش دریای سرخ در تقویت و تامین رطوبت سامانه سودانی عبوری و تاثیر آن در ترسالی و خشکسالی‌های جنوب و جنوب غرب کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، گروه جغرافیای طبیعی.
  3. - جهانبخشی، م.، 1388. تحلیل سینوپتیک ارتباط پرفشار جنب حاره‌ای عربستان با بارش‌های جنوب وجنوب غرب ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، گروه جغرافیا.
  4. - دستورانی، م.ت.، حیات زاده، م.، فتح زاده، ع. و حکیم زاده، م. ع.، 1393. بررسی کارایی روتبط تجربی در برآورد دبی اوج سیلاب در مناطق بیابانی ایران مرکزی؛ جغرافیا و توسعه؛ شماره 36 (12) ، ص 145-160.
  5. - صادقی، س.، علیجانی، ب.، سلیقه، م.، حبیبی نوخندان، م. و قهروردی تالی، م.، 1387. تحلیل همدیدی واچرخندها بر خشکسالی‌های فراگیر خراسان؛ جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 10، ص 105-118.
  6. - علیجانی، ب. و زاهدی، م.، 1381. تحلیل آماری و سینوپتیکی بارندگی آذربایجان، تحقیقات جغرافیایی، شماره 66، ص 202-217.
  7. - غلامی بیرقدار، م. ع.، 1373. اقلیم ایران و محدودیت‌های منابع آب، نیوار، شماره 22، ص 38-48.
  8. - غیور، ح.ع. و مسعودیان، س. ا.، 1375. بررسی نظام تغییرات مجموع بارش در ایران زمین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 54 - 55 ، ص 28 -29.
  9. - فرج‌زاده اصل، م.، کریمی احمدآباد، م.، قائمی، ه. و مباشری، م.، 1388. چگونگی انتقال رطوبت در بارش زمستانه غرب ایران (مطالعه موردی بارش 3 تا 7 ژانویه 1997)؛ مدرس علوم انسانی، شماره 13 (1)، ص 193-217.
  10. - غیور، ح.ع.، 1375. سیل و مناطق سیل خیز در ایران، تحقیقات جغرافیایی، شماره40، ص 101-120.
  11. - کاویانی، م.ر.، مسعودیان، س.ا. و نجف‌پور، ب.، 1386. بررسی رابطه الگوهای گردشی تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال با بارش‌های حوضه مند، مجلة پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، شماره 24، ص 1-12.
  12. - لشکری، ح.، 1382. مکانیسم تکوین، تقویت و توسعه مرکز کمفشار سودان و نقش آن روی بارش‌های جنوب و جنوب‌غرب ایران، پژوهش های جغرافیایی، شماره 46، ص 1-18.
  13. - محمدی، ب. و مسعودیان، س.ا.، 1389. تحلیل همدید بارش های سنگین ایران، جغرافیا و توسعه، شماره 19، ص 47-70.
  14. - مسعودیان، س. ا.، 1387. شناسایی شرایط همدید همراه با بارش های اَبَرسنگین- سومین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، دانشگاه تبریز، دانشکده مهندسی عمران .
  15. - مسعودیان، س.ا.، 1388. نواحی بارشی ایران، جغرافیا و توسعه، شماره 13، ص 79-91.
  16. - مسعودیان، س.ا. و محمدی، م.، 1389. تحلیل فراوانی تابع همگرایی شار رطوبت در زمان رخداد بارش‌های ابر سنگین، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ص 1-17.
  17. - مفیدی، ع. و زرین، آ.، 1384. بررسی سینوپتیکی تاثیر سامانه های کم فشار در وقوع بارش‌های سیل‌زا در ایران، تحقیقات جغرافیایی، شماره 77، ص 1-26.
  18. -مفیدی، ع. و زرین، آ.، 1384. تحلیل سینوپتیکی ماهیت سامانه های کم فشار سودانی – مطالعه موردی توفان دسامبر 2001، سرزمین، شماره 6، ص 24-48.
  19. - ناظم السادات، م.ج.، 1377. بررسی تاثیر دمای سطح آب خلیج فارس بر بارندگی‌های جنوب ایران، نیوار، شماره 38، ص 33-46.
  20. - وایزمن، و.، ناپ، ج.، لویس، گ. و هاربورگ، ت.، 1366. مقدمه‌ای بر هیدرولوژی- مبانی هیدرولوژی و هیدرولوژی آماری، ترجمه علی اصغر موحد دانش، تبریز، نشر عمیدی، 385 ص.
  21. - وزارت نیرو - دفتر مهندسی رودخانه و سواحل و کنترل سیلاب.، 1382. سازمان مدیریت و منابع آب کشور – گزارش بررسی سیل در کشور، 296 ص.
  22. -Evans, J. P., 2008. Changes in Water Vapor Transport and the Production of Precipitation in the Eastern Fertile Crescent as a Result of Global Warming, Journal of Hydrometeorology, v.9, p.1390-1399.
  23. - Kahana, R. Z., Enzel, Y. and Dayan, U. 2002. Synoptic Climatology of Major Floods in Negev Desert, Israel, International Journal of Climatology, v. 22, p.867-882.
  24. -Kehl, M., 2009. Quaternary Climate Change in Iran – The State of Knowledge, Erdekunde, v. 63 (1), p.1-17.
  25. -Krichak, A., 1998. Role of Large Scale Moist Dynamic in November 1-5- Hazardous Mediterranean Weather, Journal of Geophysical Research, v. 103, P. 19453-19465.
  26. -Schmitz, J. T. and Mullen, S., 1996. Water Vapor Transport Associated with the Summertime North American Monsoon as Deposited by ECMWF Analyses, Journal of Climate, V. 9, p.1621-1634.
  27. -Zhou, T. J. and Yu, R. C., 2005. Atmospheric Water Vapor Transport Associated with Typical Anomalous Summer Rainfall Patterns in China. Journal of Geophysical Research, v. 110, p. 1-10.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار