طبقه‌بندی مورفولوژیکی آبراهه رودخانه تلوار بر اساس روش رزگن و کارایی آن (حد فاصل روستای کچی‌گرد تا حسن‌خان)

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه جغرافیای طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 استادیار گروه جغرافیای طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد هیدروژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

در این پژوهش مورفولوژی رودخانه تلوار یکی از سرشاخه­های اصلی رود قزل اوزن با روش­های مختلف استخراج و بر اساس مدل رزگن در سطح دوم و سوم مورد ارزیابی و طبقه­بندی قرار گرفت. هدف اصلی با توجه به جامعیت مدل، طبقه­بندی و ارزیابی بازه­های آبراهه محدوده مورد مطالعه و در نتیجه درک فرآیندهای موجود و شناخت مورفولوژیک آن است. در این تحقیق جمع­آوری داده­ها و اطلاعات در خصوص موضوع مورد مطالعه به طور کلی به دو روش کتابخانه­ای و میدانی انجام شد. جهت شبیه‌سازی رودخانه و استخراج پارامترهای مورد نیاز از دو دسته ابزارهای فیزیکی شامل نقشه­های زمین­شناسی، توپوگرافی و کاربری­اراضی و ابزارهای مفهومی از جمله نرم­افزارهای ARC GIS10، WMS9.1، HEC-RAS استفاده گردید. در نهایت به ارزیابی و طبقه­بندی رودخانه بر اساس مدل رزگن در سطح دوم و سوم با توجه به منظر ژئومورفولوژیکی و میدانی آن برای رودخانه تلوار پرداخته شد. نتایج ارزیابی در سطح دوم مدل رزگن نشان داد که آبراهه مورد مطالعه دارای مقادیر مختلفی از منظر پارامترهای مؤثر در مدل شامل پارامترهای نسبت گودافتادگی بستر، ضریب خمیدگی، نسبت عرض به عمق و اندازه مواد بستر است. به صورتی که مورفولوژی آبراهه در بازه­های مسیر بالا­دست از نوع B، C و E، در میانی از نوع B، C، D و E و در پایین­دست از نوع B، C و D می­باشد. نتایج ارزیابی شرایط پایداری در سطح سوم نیز نشان داد که بخش­های میانی رودخانه از لحاظ پایداری در سطح ضعیف و سایر بخش­ها در سطح متوسط و خوب قرار دارند. همچنین الگوهای مجرای موجود در رودخانه تلوار و به تبع آن پارامترهای مؤثر در طبقه­بندی و تفکیک مجراها با مدل رزگن مطابقت دارند. AbstractIn this study, the morphology Telvar River as a main branch of the Ghezel Ozan River, were classified and evaulated different based on the Rosgen model in the level II and III. With regard to the integrated model the main purpose were classification and evaluation of channel stream intervals in the study area and also understanding existing processes and morphological identify. In this research in general data ghatered based on library research and field work mehtods. We used physical tools, including: geological maps, topographic and land use and conceptual tools, including: software ARC GIS10, WMS9.1, HEC-RAS fore river simulation and extract neccesary elements. Finally, we classified and evulated based on the Rosgen model in the level II and III due to the geomorphological and field work for Telvar River. The results of Rosgen model in the II level showed that case study channel have different values of effectiveness parameters in the model such as: Entrenchment Ratio, Coefficient of curvature, Width/Depth ratio, size of the bed materia, so, channel morphology in the Intervals upstream direction are type of B, C and E and in the middle are types of B, C, D and E and in the downstream are type of B, C and D respectively. Overall results showed, point of wieve stability of conditions and III level Rosgen, on the middle part of the Telvar River have poor level and other parts have medium and good level respectively. Also, Telvar River channel patterns and the classification and separation channels are conformityed with Rosgen model. Keywords: River Telvar, River morphology, channel stream Classification, Model Rosgen. 

کلیدواژه‌ها


  1. -بریچ، ج. اس.، 1387. رودخانه‌ها و دشت‌های سیلابی، جلد اول، دینامیک و فرآیندها، ترجمه محمد حسین رضایی مقدم و مهدی ثقفی، تهران، انتشارات سمت، 474ص.
  2. -تلوری، ع.، 1383. اصول مقدماتی مهندسی و ساماندهی رودخانه، پژوهشکده حفاظت خاک و آب خیزداری (وزارت جهاد کشاورزی)، 454ص.
  3. -طالبی، ل. و بایزیدی، ش.، 1387. بررسی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه با استفاده از طبقه-بندی Rosgen (مطالعه موردی رودخانه سبزکوه)، هفتمین کنفرانس هیدرولیک ایران، تهران، انجمن هیدرولیک ایران، دانشگاه صنعت آب وبرق، ص 1-9.
  4. -معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی.،1391. راهنمای مطالعات ریخت‌شناسی رودخانه‌ها، نشریه شماره 592، ص 1- 66.
  5. -معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی.، 1392. راهنمای شکل هندسی مقطع و راستای رودخانه، نشریه شماره 643، ص1-120.
  6. - مقصودی، م.، شرفی، س. و مقامی، ی.، 1389. روند تغییرات الگوی مورفولوژیکی رودخانة خرم آباد با استفاده از RS، GIS و Auto Cad، مدرس علوم انسانی-برنامه‌ریزی و آمایش فضا، شماره 3 (پیاپی68)، ص275-294.
  7. -یمانی، م. و تورانی، م.، 1393. طبقه‌بندی ژئومورفولوژیکی الگوی آبراهة طالقان‌رود در محدودة شهرک طالقان از طریق روش رزگن، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دورة 46، شمارة 2، ص183-198.
  8. -Bertrand, F. and Papanicolaou, A. N., 2009. Effects of Freezing and Thawing Process on Bank Stability, World Environmental and Water Resources Congress, Great Rivers, New Mexico, v. 42, p. 63-74.
  9. -Burge, M. L., 2004. Testing links between river patterns and inchannel characteristics using MRPP and ANOVA, Gomorphology, v. 63, p. 115-130.
  10. -Christner, T. W., 2009. An Assessment of Land Use Impacts on Channel Morphology in a Western Minnesota Watershed, ProQuest, A Ph.D Thesis, Faculty of the Graduate School of the University of Minnesota, 182 p.
  11. -Gregory, K. J., 2006. The human role in changing river channels, Journal of Geomor‌phology, v. 79, p. 84-103.
  12. -Minghui, Y., Hongyan, W., Yanjie, L. and Chunyan, H., 2010. Study on the Stability of Noncohesive River Bank, International Journal of Sediment Research, v. 25(4), p. 391–398.
  13. -Mount, J. F., 1995. California Rivers and Streams- The Conflict between Fluvial Process and Land Use, University of California Press, Berkeley, California, p. 218-241.
  14. -Rinaldi, M., Surian, N., Comiti, F. and Bussettini, M., 2012. A method for the Assessment and Analysis of the Hydromorphological Condition of Italian Streams, The Morphological Quality Index (MQI), Geomorphology, v. 180, p. 96-108.
  15. -Rosgen, D. L., 1994. A Classification of Natural Rivers, Catena, v. 22, p.169-199.
  16. -Rosgen, D. L., 1996. Applied River Morphology, Wildland Hydrology Books, Pagosa Springs, Colorado, p. 1-486.
  17. -Schumm, S. A., 2005. River Variability and Complexity, First Published, Cambridge University Press, Published in the United States of America, 469 p.
  18. -Singh Kang, R., 2007. Effects of Urbanization on Channel Morphology of Three Streams in the Central Redbed Plains of Oklahoma, Ph.D Thesis, the Faculty of the Graduate College of Oklahoma State University, 234 p.
  19. -Tokaldany, E. A., Darby, S. E. and Tosswell, P., 2007. Coupling Bank Stability and Bed Deformation Models to Predict Equilibrium Bed Topography in River Bends, Journal of Hydraulic Engineering, v. 133(10), p. 1167-1170.
  20. -Ward, A., D’Ambrosio, J. L. and Mecklenburg, D., 2008. Stream Classification, The Ohio State University, Fact Sheet Agriculture and Natural Resources, 445 p.
  21. -Zawiejskam, J. and Wyzga, B., 2010. Twentieth-century channel change on the Dunajec river southern Poland, pattern causes and controls, Geomorphology, v. 117, p. 234-246.