مدیریت یکپارچه منابع آب در استان خراسان شمالی؛ به‌کارگیری روش تحلیل شبکه برای یافتن فرصت‌ها و بازدارنده‌ها

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

به‌دلیل قرارگیری ایران در منطقه خشک و محدودیت منابع آب آن، مدیریت منابع آب یکی از ضروری‌ترین موضوعات مورد بحث درکشور است. استان خراسان شمالی نیز در منطقه خشک و نیمه‌خشک کشور قرار دارد که کمبود منابع آب تجدیدپذیر از ویژگی‌های آن است. مطالعات انجام شده نشان از این دارد که مدیریت آب در کشورهای مختلف با چالش سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری چندپاره و بخشی، اهداف رقابتی و گاه متضاد روبه‌رو است در پاسخ به این چالش، «رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب» به‌عنوان راهی برای درگیرکردن ذی‌نفعان در عملکردهای گوناگون، سطوح قلمرویی متفاوت و در دوره‌های زمانی چندگانه در مدیریت منابع آب مطرح شده است. در این چارچوب، این مقاله هدف اصلی خود را بر شناسایی این ذی‌نفعان و اندازه‌گیری میزان انسجام و یکپارچگی آن‌ها متمرکز کرده است و برای دستیابی به این هدف از روش «تحلیل شبکه ذی‌نفعان» در مدیریت منابع طبیعی با به‌کارگیری نرم‌افزار UCINET6 استفاده می‌کند. نتایج تحلیل در این روش نشان از این دارد که شرکت آب منطقه‌ای و استانداری استان خراسان شمالی دارای بالاترین درجه مرکزیت ورودی بوده و در نتیجه ذی‌نفع کلیدی محسوب می‌شوند. نتایج سطح میانی تحلیل مربوط به میان‌کنش‌های میان ذی‌نفعان نشان می-دهد که یکپاچگی و انسجام در زیرگروه حفاظتی بیشتر از سایر زیرگروه‌ها است و بیشترین کشمکش‌ها نیز بین نهادهای توسعه‌ای و نهادهای حفاظتی استان قابل ردیابی است. در تحلیل شاخص‌های کلان شبکه نیز شاخص تراکم شبکه (معادل با 34 درصد) نشان‌دهنده سطح پایین یکپارچگی و انسجام سازمانی در کل شبکه ذی‌نفعان استان است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Integrated water resource management in North Khorsan province; application of the social network analysis to find out the potentials and constrains

نویسندگان [English]

  • Vahide Ebrahimnia
  • Hamid Talebkhah
Urban and Regional Planning and Design Department, Architecture and Urban Planning Faculty, Shahid Behsheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

IntroductionScarcity of water resources has recently become a global concern. Iran is mainly located in an arid and semi-arid region and has always faced low rainfall and limited water resources. North Khorasan province is also located in the arid and semi-arid region of Iran. Statistics show a decrease in rainfall and depletion of renewable water resources in this province in recent years. As a result, water resource management will be needed to cope with the crisis. Studies have shown that water issues are multi-level, multi-territory, multidisciplinary and multi-factor. Therefore fragmented and sectoral policymaking and decision-making, competing and sometimes conflicting goals are common features of water management in different countries. This will not be responsive to current water management requirements. In response to this challenge, the “integrated water resources management approach” has been raised as a way to engage multiple stakeholders in different functions, different territorial levels and multiple time periods. As a result, identifying the potentials and constraints of a water management structure for launching an integrated water resources management approach will provide the basis of responding to water scarcity. This approach focuses on concepts such as decentralization, financial and economic stability, participation, transparency and local management.Material and methodsThe objective of this paper is to identify the stakeholders involved in water management in North Khorasan province and to measure their cohesion and integration as the potentials, and their conflicts as the constraints of launching integrated water management approach. In order to achieve this objective, the "social (stakeholder) network analysis" method has been adapted and UCINET6 software was used in five steps: one, identifying the stakeholders involved in the management of North Khorasan water resources; two, dividing the provincial official decision-making actors involved in the province's water resources management into three subgroups of development, conservation, and intermediary institutions; three, network data collection using a communication / conflict questionnaire among the stakeholders involved in water management in North Khorasan Province; four, entering the data collected through a questionnaire into UCINET6 software and converting the relationship and the conflict matrix of stakeholders into the final matrix (including zero and one elements); five, calculating the indicators of different levels of the network and drawing the graph of the interactions among the actors involved in the software environment.Results and discussionThe results of this analysis show that the North Khorasan Provincial Government and the Regional-Water Company have the highest in-degree centrality and closeness centrality. This means these two are key stakeholders of the water resource network of the province. The results of the analysis at the middle level of network show that the organizational cohesion/ integration of the network in conservation institutions is higher than the other subgroups, still it is far from optimal level. In contrast the inter-group conflicts in this subgroup and the intermediary subgroup were low. The level of inter-group and out-group conflicts are very high in the developmental subgroup, as they seek to develop their own sectoral goals and policies which are in conflict with the conservation institutions’ ones. In addition, the level of organizational cohesion or integration, the speed of information flow and the level of participation across the entire network of water management stakeholders in North Khorasan province is low.ConclusionBased on the analysis of the network of the stakeholders involved in water management in the North Khorasan Province, it can be said that the sectoral structure of the administration of the country and consequently North Khorasan province results in low integration and coherence among the stakeholders. Also it leads to low participation of all stakeholders due to the lack of appropriate legal and institutional mechanisms. The lack of communication links between the several powerful stakeholders are the most important constraints and the existence of councils and committees such as the Water Resources Conservation Council, and the Drinking Water Safety Committee are among the most important potentials for launching an integrated water resource management approach in North Khorasan Province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • North Khorasan Province
  • Network analysis
  • Stakeholders
  • Integrated water resources management
  1. -ابراهیم‌نیا، و. و دانشپور، ز.، 1396. سیاست‌گذاری در بزرگشهر تهران: وا کاوی دوگانه یکپارچگی- غیریکپارچگی، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 22، شماره 1، ص 17-28.
  2. -ابراهیمی آذرخواران، ف.، قربانی، م.، سلاجقه، ع. و محسنی ساروی، م.، 1393. تحلیل شبکه اجتماعی ذی‌نفعان محلی در برنامه عمل مدیریت مشارکتی منابع آب (مطالعه موردی: رودخانه جاجرود در حوزه آبخیز لتیان- روستای دربندسر)، علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال هشتم، شماره 25، ص 47-57.
  3. -افراخته، ه.، طهماسبی، ا.، عزیزپور، ف. و عسگری بزایه، ف.، 1396. تحلیل الگوی ساختار روابط نهادها در حکمرانی منابع آب زراعی روستایی (مطالعه مورد شهرستان رشت)، مطالعه برنامه‌ریزی سکونت‌گاه‌های انسانی، دوره 12، شماره 2، ص 229-247.
  4. -بادین، ا. و پرل، ک.، 2011. شبکه‌های اجتماعی و مدیریت منابع طبیعی، ترجمه مهدی قربانی و وحید جعفریان، 1395، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 400 ص.
  5. -پرهیزکاری، ا.، محمودی، ا. و شوکت فدایی، م.، 1396. ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب در دسترس و تولیدات کشاورزی در حوضه آبخیز شاهرود، تحقیقات اقتصاد کشاورزی، شماره 1، ص 23-50.
  6. -سالاری، ف.، قربانی، م.، ملکیان، آ. و فهمی، ه.، 1395. کاربرد روش تحلیل شبکه اجتماعی در ظرفیت سنجی ذی‌نفعان محلی برای استقرار مدیریت مشارکتی منابع آب (منطقه مورد مطالعه: روستای سراب شاهحسین، حوضه آبخیز رزین، کرمانشاه)، تحقیقات آب و خاک ایران، دوره 47 ، شماره 2، ص 387- 395.
  7. -سروی سرو آباد، ح. و اسلامی، ا.، 1398. تحلیل شبکه و سرمایه اجتماعی درون گروهی در مدیریت مشارکتی منابع آب (مطالعه موردی: روستای صدرآباد، حوزه آبخیز ندوشن یزد) مرتع و آبخیزداری، دوره 73، شماره 3، ص 739-753.
  8. -سلیمی کوچی، ج. و ابراهیمی، پ.، 1396. تحلیل شبکه ذی‌نفعان محلی و انسجام اجتماعی در مدیریت مشارکتی منابع آب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز میان جنگل، شهرستان فسا)، علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دوره 11، شماره 37، ص 63-57.
  9. -سند سازگاری با کم‌آبی استان خراسان شمالی، 1397. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خراسان شمالی.
  10. -عباسی، ف.، عباسی، ن. و توکلی، ع.، 1396. بهره‌وری آب در بخش کشاورزی؛ چالش‌ها و چشم‌اندازها، آب و توسعه پایدار، سال 4، شماره 1، ص 141-144.
  11. -علی بابایی عمران، ا.، قربانی، م. و مروی مهاجر، م.، 1395. انتخاب ذی‌نفعان محلی، قدرت اجتماعی و شاخص مرکزیت در مدیریت مشارکتی مبتنی بر سازگاری در مرتع، منطقه مورد مطالعه: (روستای کُدیر، استان مازندران)، مرتع، شماره 4، ص 426-438.
  12. -قربانی، م.، 1394. برنامه عمل پایش و ارزیابی شبکه‌های اجتماعی- سیاستی در توانمندسازی جوامع محلی و مدیریت جامعه سرزمین، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهشی توانمندسازی جوامع محلی و مدیریت مشارکت منابع طبیعی، 84 ص.
  13. -لاریجانی، م.، قربانی، م. و رحمانی‌آزاد، ا.، 1392. تحلیل شبکه ذی‌نفعان محلی و کنشگران کلیدی (قدرت اجتماعی) در مدیریت مشارکتی سرزمین: (منطقه مورد مطالعه: بهره‌برداران مرتع روستای لزور)، پژوهش‌های دانش زمین، سال 4، شماره 13، ص 37-50.
  14. -مساعدی، ا.، حسنعلی زاده، ن.، قبائی سوق، م. و حیران، ف.، 1394. بررسی تأثیر اجرای طرح فرهنگی نجات آب کشاورزی بر میزان آگاهی و نگرش افراد در ارتباط با موضوع بحران آب، آبیاری و زهکشی ایران، جلد 9، شماره 3، ص 540-549.
  15. -یزدانی، م.، جعفریان، و.، رحیمی، م. و قربانی، م.، 1395. تحلیل الگوی ساختاری شبکه دست اندرکاران سازمانی مدیریت منابع آب با هدف استقرار نظام مدیریت یکپارچه منابع آب در دشت گرمسار، مرتع و آبخیزداری، دوره 69، شماره 4، ص 835-849.
  16. -یزدانی، م.، جعفریان، و.، رحیمی، م. و قربانی، م.، 1396. تحلیل کارکرد و موقعیت دست اندرکاران سازمانی در شبکه مدیریت اجرایی منابع آب دشت گرمسار، اکو هیدرولوژی، دوره 4، شماره 4، ص 1011-1024.
  17.  
  18.  
  19.  
  20. -Bielsa, J. and Cazcarro, I., 2014. Implementing integrated water resources management in the Ebro River Basin: from theory to facts, Sustainability, v. 7(1), p. 441-464.‏
  21. -Borgatti, S.P., Everett, M.G. and Johnson, J.C., 2013. Analyzing social networks, SAGE Publications Limited, London.
  22. -Bodin, Ö. and Crona, B., 2009. The role of social networks in natural resource governance: What relational patterns make a difference? Global Environmental Change, v. 19(3), p. 366-374.
  23. -Bodin, Ö. and Prell, C., 2011. Social Networks and Natural Resource Management: Uncovering the Social Fabric of Environmental Governance, Cambridge: Cambridge University Press.
  24. -Bodin, Ö., Crona, B. and Ernstson, H., 2006 Social networks in natural resource management: What is there to learn from a structural perspective? Ecology and Society, v. 11(2), p. 1-8.
  25. -Bryson, J.M., 2011. Strategic planning for public and nonprofit organizations: A guide to strengthening and sustaining organizational achievement, John Wiley & Sons.‏
  26. -Cap-net, 2002. Tutorial On Basic Principles Of Integrated Water Resource Management, http://www.cap-net.org/
  27. -Carrington, P.J., Scott, J. and Wasserman, S., 2005. Models and methods in social network analysis, v. 28, Cambridge university press.
  28. -Checkland, P., 1981. Systems Thinking, Systems Practice. John Wiley, Chichester.
  29. -Chevalier, J.M. and Buckles, D.J., 2008. SAS2: a Guide to Collaborative Inquiry and Social Engagement, Sage Publications.
  30. -Crona, B. and Hubacek, K., 2010 The right connections: How do social networks lubricate the machinery of natural resource governance?, Ecology and Society, v. 15(4), Article 18.
  31. -Cowell, R. and Martin, S., 2003. The joy of joining up: modes of integrating the local government modernisation agenda. Environment and Planning C: Government and Policy, v. 21(2), p. 159-179.
  32. -Daneshpour, A.Z., Mahmoudpour, A. and Ebrahimnia, V., 2013. A knowledge management framework for integrated policy-making in Tehran, Sixth Knowledge Cities World Summit (KCWS), Establishing Bridges, www.kcws2013.org, 9-12 September 2013, Istanbul, Turkey.
  33. -Daneshpour, A.Z., Mahmoudpour, A. and Ebrahimnia, V., 2016. Knowledge-based policy-making and integration: Distinct indication to Tehran, International Journal of Urban Sustainable Development, v. 10 (3), p. 241-262.
  34. -Fliervoet, J.M., Geerling, G.W., Mostert, E. and Smits, A.J.M., 2016. Analyzing collaborative governance through social network analysis: a case study of river management along the Waal River in The Netherlands, Environmental management, v. 57(2), p. 355-367.
  35. -Fontaine, C., Haarman, A. and Schmid, S., 2006. The stakeholder theory, Edlays education, v. 1, p. 1-33.
  36. -Freeman, R.E., 1984. Strategic management: A stakeholder approach, Boston: Pitman Publishing.
  37. -Fulazzaky, M.A., 2014. Challenges of integrated water resources management in Indonesia, Water, v. 6(7), p. 2000-2020.‏
  38. -Grimble, R. and Wellard, K., 1997. Stakeholder methodologies in natural resource management: a review of concepts, contexts, experiences and opportunities. Agricultural Systems, v. 55, v. 173-193.
  39. -Hatala, J.P., 2006. Social network analysis in human resource development: A new methodology, Human Resource Development Review, v. 5(1), p. 45-71.
  40. -Kelly, E. and Bliss, J., 2009. Stakeholder analysis and social network analysis in natural resource management, Society and Natural Resources, v. 22(6), p. 519-537.
  41. -Kemp, R., Parto, S. and Gibson, R., 2005 Governance for sustainable development: Moving from theory to practice, International Journal of Sustainable Development, v. 8(1), p. 12-30.
  42. -Kidd, S. and Shaw, D., 2007. Integrated water resource management and institutional integration: realising the potential of spatial planning in England, The geographical journal, v. 173(4), p. 312-329.
  43. -Kulig, A., Kolfoort, H. and Hoekstra, R., 2010. The case for the hybrid capital approach for the measurement of the welfare and sustainability, Ecological Indicators, v. 10(2), p. 118-128.‏
  44. -Leahy, J.E. and Anderson, D.H., 2008. Trust factors in community–water resource management agency relationships. Landscape and urban planning, v. 87(2), p. 100-107.‏
  45. -Lindenberg, M.M. and Crosby, B.L., 1981. Managing Development: the Political Dimension, Kumarian Press, West Hartford, CT.
  46. -Mitchell, R.K., Agle, B.R. and Wood, D.J., 1997. Toward a theory of stakeholder identification and salience: defining the principle of who and what really counts, Academy of Management Review, v. 22, p. 853-886.
  47. -Pahl-Wostl, C., 2007. Transitions towards adaptive management of water facing climate and global change, Water resources management, v. 21(1), p. 49-62.‏
  48. -Prell, C., Hubacek, K. and Reed, M., 2009. Stakeholder analysis and social network analysis in natural resource management, Society and Natural Resources, v. 22(6), p. 501-518.
  49. -Reed, M.S., Graves, A., Dandy, N., Posthumus, H., Hubacek, K., Morris, J. and Stringer, L.C., 2009. Who's in and why? A typology of stakeholder analysis methods for natural resource management, Journal of environmental management, v. 90(5), p. 1933-1949.‏
  50. -Riedl, A.M. and VanWinden, F.A.A.M., 2003. Information and the creation and return of social capital: An experimental study, In H. Flap & B. Voelker (Eds.), Creation and returns of social capital, p. 77-103, London and New York: Routledge.
  51. -Saravanan, V.S., 2006. Integrated Water Resource Management, Economic and Political Weekly, September 23.
  52. -Savenije, H.H.G. and Hoekstra, A.Y., 2002. Water resources management, Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS), IHE Delft, The Netherlands.
  53. -Scott, M., 2015. Re-theorizing social network analysis and environmental governance: Insights from human geography. Progress in Human Geography, v. 39(4), p. 449-463.
  54. -Singleton, S., 2000. Co-operation or capture? The paradox of co-management and community participation in natural resource management and environmental policymaking. Environmental Politics, v. 9(2), p. 1-21.
  55. -Stead, D. and Meijers, E., 2009. Spatial planning and policy integration: Concepts, facilitators and inhibitors, Planning Theory & Practice, v. 10(3), p. 317-332
  56. ‏-Stein, C., Ernstson, H. and Barron, J., 2011. A social network approach to analyzing water governance: The case of the Mkindo catchment, Tanzania. Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, v. 36(14-15), p. 1085-1092.‏
  57. -Suzdaleva, A., Goryunova, S., Marchuk, A. and Borovkov, V., 2017. Mobilization strategy to overcome global crisis of water consumption, In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, v. 90(1), p. 012201, IOP Publishing.
  58. -Wu, X., 2007. Stakeholder identifying and positioning (SIP) models: From Google's operation in China to a general case-analysis framework. Public Relations Review, v. 33(4), p. 415-425.
  59. -Wasserman, S. and Faust, K., 1994. Social Network Analysis: Methods and Applications. Cambridge: Cambridge University Press. Rainie, Lee and Barry Wellman, Networked: The New Social Operating System. Cambridge, MA: MIT Press, 2012.
  60. -White, C., 2013. Integrated Water Resources Management: What is it and why is it used?, Global Water Forum, Jun 10, London.
  61. -World Bank, 2016. Mainstreaming water resources management in urban projects: taking an integrated urban water management approach, A Guidance note, available online at http://www.worldbank.org/water. Authors may also be contacted through Ask Water at Ask-Water@worldbank.org.
  62. -Xie, M., 2006. Integrated water resources management (IWRM)–introduction to principles and practices, In Africa Regional Workshop on IWRM, Nairobi, Under GEF’s International Waters Learn Program.
  63. -Zhou, Q., Mayer, I., Bekebrede, G., Warmerdam, J. and Knepfle, M., 2010. Integrating Water Management and Spatial Planning through Serious Gaming: The Water Game in the Netherlands, Next Generation Infrastructures 2010.