%0 Journal Article %T نقش منطقه همگرایی بین حاره‏ای (ITCZ) در تکوین و الگوی گسترش زبانه کم‏فشار سودانی در بارش‏های فراگیر و شدید جنوب ایران %J پژوهشهای دانش زمین %I دانشگاه شهید بهشتی %Z 2008-8299 %A جعفری, مهناز %A لشکری, حسن %D 2021 %\ 11/22/2021 %V 12 %N 3 %P 223-241 %! نقش منطقه همگرایی بین حاره‏ای (ITCZ) در تکوین و الگوی گسترش زبانه کم‏فشار سودانی در بارش‏های فراگیر و شدید جنوب ایران %K سامانه‏های بارشی فراگیر %K کم‏فشار سودانی %K منطقه همگرایی بین حاره‏ای %K نیمه جنوبی ایران %K واچرخند عربستان %R 10.48308/esrj.2021.101037 %X بارش‏های همرفتی شدید در نتیجه پتانسیل رطوبت‏پذیری بالا و دسترسی به منابع رطوبتی دریاهای گرم‏جنوبی از ویژگی‏های بارشی سامانه کم‏فشار سودانی است که به خصوص بر روی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‏فارس، نیمه‏جنوبی و جنوب‏غربی ایران بسیار مشهود است. برخی از محققین منشا اولیه این سامانه را گسترش شمال‏سوی منطقه همگرایی بین حاره‏ای (ITCZ) در محدوده °25 تا °35 شرقی (آفریقای شرقی) و ایجاد یک هسته حرارتی بر روی جنوب سودان و اتیوپی می‏دانند. لذا هدف این تحقیق شناسایی ارتباط و انطباق گسترش شمال‏سوی زبانه کم‏فشار سودانی با الگوی گسترش شمال‏سوی ITCZ در هنگام وقوع بارش‏های فراگیر و شدید نیمه‏جنوبی ایران است. براساس معیارهای انتخابی، 86 سامانه‏ بارشی فراگیر در منطقه شناسایی شد. پس از ترسیم موقعیت متوسط ماهانه ITCZ، الگوی هسته مرکزی، اولین منحنی بسته شده و گسترش زبانه کم‏فشارسودانی برای روزهای بارشی سامانه‏ها، نتایج زیر حاصل شد. در تمام ماه‏ها زبانه‏ای از  ITCZدر محدوده شاخ آفریقا با راستای جنوب‏غربی-شمال‏شرقی تا شمال یمن گسترش یافته است. الگوی گسترش زبانه‏های کم‏فشار سودان، پراکنش هسته‏ها و پهنه گسترش اولین منحنی بسته، کاملا با الگوی ماهانه گسترش ITCZ انطباق دارد. این مسئله نقش غیرقابل ‏انکارITCZ  را در تکوین، گسترش و تامین رطوبت سامانه‏های بارشی نشان می‏دهد. در ماه ژانویه تعداد سامانه‏های بارشی، پهنه اثر پراکنش و عمق نفوذ محور سامانه‏های ورودی به نیمه‏جنوبی ایران افزایش اما در ماه‏های نوامبر و آوریل کاهش یافته است. این مساله می‏تواند به ترمودینامیک ضعیف‏تر سامانه‏سودانی در ابتدای شروع فعالیت،گسترش ضعیف ITCZ بر روی منطقه بدلیل استقرار غرب‏سوی واچرخند عربستان در ابتدای فصل بارشی و برگشت غرب‏سوی آن در انتهای دوره بارشی مرتبط باشد. %U https://esrj.sbu.ac.ir/article_101037_bbcfcd286d5721d76ca6eb193edac306.pdf