TY - JOUR ID - 101729 TI - تغییرات ریزرخساره‌ای، عنصری و ایزوتوپی نهشته‌های کربناته سازند تیرگان (بارمین-آپسین) در حوضه رسوبی کپه داغ (شمال شرق ایران) JO - پژوهشهای دانش زمین JA - ESRJ LA - fa SN - 2008-8299 AU - رفعتی, سمانه سادات AU - جوانبخت, محمد AU - جهانی, داوود AU - پورکرمانی, محسن AU - کهنسال قدیم وند, نادر AD - گروه زمین‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران AD - گروه زمین‌شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 14 IS - 3 SP - 42 EP - 61 KW - دیاژنز KW - ژئوشیمی رسوبات کربناته KW - سازند تیرگان KW - مدل رسوبی DO - 10.48308/esrj.2021.101729 N2 - مقدمه: حوضه رسوبی کپه داغ به صورت یک حوضه درون قاره­ای، به دنبال بسته شدن اقیانوس پالئوتتیس بر اثر تصادم و برخورد بین دو قاره ایران و توران و بر اثر فاز کوهزایی سیمیرین پیشین شکل گرفته است و در پی تاثیر کوهزایی سیمیرین پیشین، در زمان تریاس میانی به وجود آمده است. رسوبگذاری کربنات­های کم­عمق در زمان کرتاسه زیرین (بارمین-آپسین) در حوضه رسوبی کپه داغ به عنوان سازند تیرگان معرفی گردیده است. این سازند در سه برش مورد مطالعه به صورت هم شیب بر روی سازند سیلیسی آواری شوریجه و در زیر سازند آهکی-مارنی سرچشمه قرار دارد.مواد و روش­ها: در این تحقیق این سازند با استفاده از مطالعات پتروگرافی و آنالیزهای ژئوشیمیایی، به منظور ارزیابی مدل رسوبی، کانی­شناسی اولیه کربناته و فرایندهای دیاژنزی در برش­های شیروان (7/197 متر)، قوچان (4/464 متر) و چناران (8/127 متر) مورد بررسی قرار گرفت. جهت مطالعات پتروگرافی 720 مقطع نازک تهیه شد. برای جداسازی کلسیت و دولومیت آهن­دار از نمونه­های بدون آهن، نمونه­ها توسط محلول فروسیانید پتاسیم به روش (Dickson, 1996) رنگ­آمیزی شدند. به منظور نامگذاری سنگ­های کربناته از روش دانهام (Dunham, 1962) و سنگ­های آواری نیز از طبقه­بندی فولک (Folk, 1980) بهره­گیری شد. همچنین برای تفسیر ریزرخساره ها و ارائه مدل رسوبی از روش فلوگل (Flugel, 2010) کمک گرفته شد. به منظور بررسی­های ژئوشیمیایی، 41 نمونه به روش ICP-OES در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران-کرج (شرکت ایمیدرو) جهت آنالیز عنصری و به روش ICP-MS در مرکز آزمایشگاهی علوم دانشگاه Ottawa کانادا جهت ایزوتوپ کربن و اکسیژن آنالیز شد.نتایج و بحث: مطالعات پتروگرافی منجر به تشخیص 18 ریزرخساره گردید که در چهار کمربند رخساره­ای دریای باز، لاگون، سدی و جزر و مدی نهشته شدند. فراوانی رخساره­های جزر و مدی همراه با رخساره­های اائیدی سدی و نبود سدهای بزرگ ریفی و رسوبات توربیدایتی حاکی از رسوبگذاری این سازند در یک سیستم رمپ هم شیب کربناته می­باشد. فرایندهای دیاژنزی در این سازند شامل: سیمانی شدن، میکریتی شدن، انحلال، فشردگی، دولومیتی شدن و سیلیسی شدن می­باشد. فراوانی اجزای اسکلتی و غیراسکلتی از جنس کلسیت اشاره به کانی­شناسی اولیه کلسیتی در کربنات­های سازند تیرگان در زمان تشکیل دارد. هم چنین مقادیر عناصر اصلی (Mg، Ca) و فرعی (Sr، Na، Mn، Fe) و گستره ایزوتوپی اکسیژن 18 و کربن 13 سنگ آهک­های سازند تیرگان، نیز نشان دهنده ترکیب کانی­شناسی اولیه کلسیتی در این نواحی است. هم چنین این مقدار تاثیر محیط دیاژنز تدفینی بر روی این نهشته­ها را در یک سیستم دیاژنزی نیمه بسته و نسبت آب به سنگ پایین نشان می­دهد. دمای اولیه دیاژنتیکی آب دریا به­طور میانگین در زمان ته­نشست کربنات­های سازند تیرگان با بهره­گیری از سنگین­ترین ایزوتوپ اکسیژن در نمونه­های آهکی، 21/18 درجه سانتی­گراد برآورد شده است.نتیجه ­گیری: مقایسه اطلاعات به دست آمده از سه برش مورد مطالعه و اطلاعات ارائه شده از نواحی شرقی و غربی نشان دهنده افزایش دما و در نتیجه افزایش استرانسیم به سمت غرب می­باشد که حاکی از تغییر ترکیب کانی­شناسی از کلسیتی به آراگونیتی از سمت شرق به غرب حوضه می­باشد. UR - https://esrj.sbu.ac.ir/article_101729.html L1 - https://esrj.sbu.ac.ir/article_101729_7274a4a9ca4a4e9d86b1155a14729288.pdf ER -