TY - JOUR ID - 102099 TI - بررسی ساختارهای سیگموئیدال و ارتباط آنها با لایه‌های جدایشی از جمله گنبدهای نمکی مدفون قدیمی در ناحیه فارس از کمربند چین‌خورده زاگرس با استفاده از مدل‌سازی تجربی و اطلاعات لرزه‌نگاری JO - پژوهشهای دانش زمین JA - ESRJ LA - fa SN - 2008-8299 AU - شمس, رضا AU - عبدالهی فرد, ایرج AU - بوذری, سهیلا AU - پورکرمانی, محسن AD - گروه زمین‌شناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران AD - گروه زمین‌شناسی تکتونیک، اداره زمین‌شناسی در مدیریت اکتشاف نفت تهران، تهران، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 14 IS - 3 SP - 1 EP - 17 KW - ساختارهای سیگموئیدال KW - کمربند زاگرس KW - مدل‌سازی جعبه ‌ماسه KW - نمک ‌هرمز DO - 10.48308/esrj.2022.102099 N2 - مقدمه: ناحیه‌ فارس در شرق کمربند زاگرس توسط رخنمون‌های پرکامبرین – کامبرین سری هرمز شناخته می‌شود. از ابتدای رسوبگذاری پالئوزوئیک طی فرآیند Halokinesis، نمک‌ هرمز در بعضی از نقاط شروع به بالا آمدن کرده و با ایجاد حوضه‌های کوچک (mini-basins) در اطراف خودش باعث ضخامت متغیر رسوبات پالئوزئیک شده است. در مراحل تکوین زاگرس، تاقدیس‌های با ابعاد و طول موج مختلف تشکیل می‌شوند که یکی از دلایل اصلی آن ناشی از غیر همسان بودن رسوبات در بخش‌های مختلف کمربند زاگرس است. وجود آنومالی‌هایی از گنبدهای نمکی مدفون نقش بسزایی در این ناهمسانی دارند و برای نمونه به تاقدیس‌هایی با شکل سیگموئیدال می‌توان اشاره کرد.مواد و روش­ها: جهت نشان دادن تاثیرنمک هرمز مدفون قبلی بر شکل و طول موج ظاهری تاقدیس­های مرتبط با نمک از مدل­سازی توسط جعبه ماسه­ای استفاده کرده­ایم. در این آزمایشات از محلول غلیظ برای نقش نمک هرمز استفاده شده است. دستگاه جعبه ماسه، مکعبی با عرض 20 سانتی متر و طول 25 سانتی­متر است (شکل 9). در ابتدا دو ستون از محلول غلیظ نشاسته ذرت با قطر 3 سانتی­متر در میان ضخامت ماسه قرار داده شد تا نقش نمک هرمز مدفون شده قدیمی را در میان رسوبات بازی کند. جهت نشان دادن تاثیر فاصله قرارگیری آنومالی­ها از دیواره متحرک، سه آزمایش انجام گرفت. در نهایت جهت نشان دادن وضعیت تنش­های وارده در اثر کوتاه شدگی از دوایر استرین در سطح همتراز شده ماسه­ها استفاده گردید. مجموع ضخامت ماسه­ها 3 سانتی­متر می­باشد. در مرحله آخر با حرکت صفحه متحرک با سرعت 1 میلی­متر در دقیقه، عملیات کوتاه شدگی تا 16 درصد انجام گرفت که نماینده کوتاه­شدگی در کمربند زاگرس می­باشد.نتایج و بحث: لایه­های سست عمیق و میانی نمک هرمز در توسعه تغییر شکل کمربند زاگرس نقش بسزایی داشته و به­طور گسترده­ای باعث تغییر طول موج چین­ها و ایجاد گسل­ها در زون فارس و هرمزگان شده­اند. به عنوان مثال همگرایی رفلکتورهای لرزه­ای (چینه رشدی) در ناودیس بین تاقدیس نورا و تاقدیس فیروز آباد نشان­دهنده فعالیت نمک هرمز طی فرآینده هالوکنیزز بوده است. نتایج آزمایشات جعبه ماسه تاثیر وجود ستون محلول غلیظ در میان ضخامت ماسه را نشان داد. چین خوردگی و تراست خوردگی باعث ایجاد ساختارهای سیگموئیدال گردید.نتیجه ­گیری: تاقدیس‌های سیگموئیدال در ناحیه فارس از کمربند چین‌خورده زاگرس می‌توانند متاثر از حضور پیکره‌های نمک‌هرمز با ابعاد و ضخامت متفاوت به وجود بیایند. این پیکره‌ها قبل از مرحله دگرشکلی زاگرس بالا آمده بودند و در اثر عملکرد دگرشکلی زاگرس در جائی که ضخامت و ابعاد پیکره نمکی زیاد بود تاقدیس‌های عریضی شکل گرفته است و در مقابل، دماغه‌های دو طرف کم عرض و کشیده شدند. UR - https://esrj.sbu.ac.ir/article_102099.html L1 - https://esrj.sbu.ac.ir/article_102099_50b903ed41ca87255b296616e2ef5cc4.pdf ER -