پهنه‌بندی فرسایش خندقی به وسیله مدل‌هایANP و AHP در حوضه دشت کهور- استان فارس

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی و مدیریت محیط، دانشگاه خوارزمی

چکیده

شناسایی عوامل موثر در گسترش فرسایش خندقی و پهنه‌بندی آن یکی از ابزارهای اساسی و مهم جهت مدیریت و کنترل این پدیده و انتخاب مناسب‌ترین گزینه در مقابله با گسترش این پدیده می‌باشد. از این رو هدف از این پژوهش انتخاب مهمترین معیارهای تاثیرگذار در پهنه‌بندی خطر فرسایش خندقی با استفاده از دو روشAHP و ANP، مشخص کردن نوع کاربری‌هایی که در محدوده مناطق با حساسیت بسیار زیاد و زیاد قرار دارند و در نهایت مقایسه کارایی دو مدل‌ مذکور در ارزیابی گسترش فرسایش خندقی در حوضه دشت کهور استان فارس می‌باشد. بدین منظور ابتدا تعدادی از مهم‌ترین عوامل موثر بر توسعه فرسایش خندقی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه و رقومی‌ شدند. در مرحله بعد نقشه محدوده خندق‌ها با استفاده از عکس‌های هوایی مربوط به سال 1372 تهیه گردید. سپس نقشه‌های پهنه بندی فرسایش خندقی برمبنای مدل (AHP) و (ANP) تهیه شدند. نتایج حاصله نشان می‌دهد که از بین عوامل بررسی شده، عامل سنگ‌شناسی و عامل شیب به عنوان مهم‌ترین، و کاربری اراضی به عنوان دومین فاکتور از لحاظ اهمیت شناخته شده است. در هر دو روش فوق 100 درصد خندق‌های حوضه مورد مطالعه در مناطق با حساسیت بسیار زیاد و زیاد رخ داده است. به خصوص بر روی اراضی کشاورزی و اراضی بایر به وقوع پیوسته است. نتایج حاصله نشان می دهد هر دو مدل با اختلاف ناچیز کارایی مناسبی برای پهنه بندی فرسایش خندقی دارد و خروجی منطقی با توجه به مشاهدات میدانی به پژوهشگران عرضه داشته است. AbstractIdentify factors controlling gully erosion and its zonation method to control is a major management tool to control this phenomenon and determing the suitable to expanding of this phenomenon. Hence, The aim of this study was to important zonation gully erosion hazard using two methods of AHP and ANP, type of comparing the performance of two models result in the plains Kahor, Fars Province. In this regard, a number of important factors affecting the development of gully erosion were digitized in GIS environment and preparat. Then gully area map using aerial photographs of the year 1995 was prepared. The zoning maps of gully erosion wing model (AHP) and (ANP) were prepared. The results showed that the lithology and slope identify as the most important factor, and land use as a second factor of importance is known. In any case, both are 100% gullies basin occurred in areas with very high sensitivity and high. Particularly on agricultural land and bare land has occurred. The results showed a smal difference between both models is ideal for zoning gully erosion. Keywords: Gully erosion, ANP Model, AHP Model, Kahor plains, Lamerd.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparison of ANP and AHP Models to Assess the Development of Gully Erosion in the Basin Kahor Plains

چکیده [English]

Identify factors in the development of gully erosion and its susceptibility to the major management tools and control this phenomenon and Suitable Select options to deal with the spread of this phenomenon. Hence, The aim of this study was to select the most influential factors in gully erosion hazard using two methods of AHP and ANP, specifying the type of controls that are located within areas with high and very high sensitivity and Finally compare the performance of two models in assessing the development of gully erosion in the basin Kahor plains of the fars province. In this regard, a number of important factors affecting the development of gully erosion were digitized in GIS environment and preparation. Then gully area map using aerial photographs of the year 1372 was prepared. The zoning maps on gully erosion model (AHP) and (ANP) were prepared. The results show that the studied factors, lithology and slope factor as the most important factor, and land use as a second factor of importance is known. In any case, both are 100% Gullies basin occurred in areas with very high sensitivity and high. Particularly on agricultural land and barren land has occurred. The results show a slight performance difference between both models is ideal for zoning gully erosion Based on field observations and logic output is supplied to the researchers

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Gully erosion"-"ANP Model"-" AHP Model"- " Kahor plains"-"Lamerd

مراجع

  1. منابع
  2. -احمدی،‌ ح.، 1378. ژئومورفولوژی کاربردی، جلد 1 (فرسایش آبی)،‌ انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 688 ص.
  3. -احمدی، مهدی.، 1390. تحلیل عوامل موثر بر شکل‌گیری و گسترش فرسایش خندقی (مطالعه موردی حوضه دشت کهور لامرد، استان فارس) پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، 11 ص.
  4. -حسین‌زاده، م. م.، اسماعیلی، ر.، جوری، ح. و پورکلهر، س.، 1389. طبقه‌بندی گالی‌ها بر مبنای ویژگی‌های مورفومتریک با استفاده از تکنیک آماری چندمتغیره (مطالعه موردی: فیروزکلا- نوشهر)، پژوهش‌های دانش‌زمین، سال اول، شماره 3، پائیز 1389، ص 29-40.
  5. -حیدری، ف.، 1383. بررسی مکانیزم توسعه فرسایش آبکندی (استان کرمان) گزارش نهایی طرح تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، 105 ص.
  6. -راهی، غ.، 1377. بررسی مکانیسم و علل فرسایش خندقی در بندرگناوه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس. 106 ص.
  7. -زمان‌زاده، س. م. و احمدی، م.، 1392. تاثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک در شکل‌گیری و گسترش فرسایش خندقی (مطالعه موردی: استان فارس، حوضه دشت کهور) پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 2، پاییز 1392، ص 154.
  8. -سلیمان‌پور، س. م.، 1386. مقایسه رسوب‌زایی خندق‌ها و رابطه آن با ویژگی‌های حوضه آبخیز و سازند زمین‌شناسی در اقلیم‌های مختلف استان فارس، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران، 170 ص.
  9. -صمدنژاد، ع.، 1381. بررسی علل اصلی ایجاد انواع فرسایش خندق (مطالعه موردی استان فارس)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد دانشکده منابع طبیعی علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس، 69 ص.
  10. -صوفی، م.، 1383. فرایند ایجاد خندق و نرخ رشد آن درلامرد و علامرودشت، پژوهشکده حفاظت‌ خاک و آبخیزداری، تهران، 1383.
  11. -وزارت مسکن و شهر سازی.، 1386. طرح توسعه و عمران ناحیه جنوب فارس، 98 ص.
  12. -عابدینی، م.، 1384. پژوهشی در فرسایش خندقی ارتفاعات جنوب ‌غربی دشت ‌هادی شهر (شمال غربی آذربایجان شرقی) از طریق روش‌ها و تکنیک‌های جدید، جغرافیا و توسعه، شماره 3، پیاپی 6، ص 113-134.
  13. -علیزاده ا.، 1368. اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ دوازدهم، 634 ص.
  14. -قدوسی، ج.، 1382. مدل‌سازی مورفولوژی فرسایش‌خندقی و پهنه‌بندی امکان وقوع آن (مطالعه موردی در آبخیز زنجان‌رود). رساله دکتری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 368 ص.
  15. -قهرودی، م.، 1382. مدل پهنه‌‌بندی خطر ناشی از گسترش فرسایش آبکندی در حوضه آبکند کلوچه بیجار با استفاده ازRS و GIS، طرح تحقیقات وزارت نیرو، 95 ص.
  16. -مورگان، آر. پی. سی.، 1368. فرسایش و حفاظت خاک، ترجمه امین علیزاده، انتشارات آستان قدس رضوی، 258 ص.
  17. -نجفی، الف.، 1389. به کارگیری فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) در تحلیل چالش‌های ساختاری و محیط اجرایی سازمان در مدیریت پروژه‌ها، مهندسی صنایع و مدیریت تولید، شماره 1، جلد 21.
  18. -Bouchnak, H., Felfoul, M. S., Rached Boussema, M. and Habib Snane, M., 2009. Slope and Rainfall Effects on The Volume of Sediment Yield by Gully Erosion in The Souar Lithologic Formation (Tunisia), Catena, v. 78 , p. 170–177.
  19. -Cheng, H., Wu, Y., Zou, X., Si, H., Zhao, Y., Liu, D. and Yue, X., 2006. Study of Ephemeral Gully Erosion in a Small Upland Catchment on The Inner-Mongolian Plateau, Soil & Tillage Research, v. 90. p. 184–193.
  20. -Descroix, L., 2008. Gully and Sheet Erosion on Subtropical Mountain Slopes: Their Respective Roles and the Scale Effect, Catena, v. 72(3), p. 325-339.
  21. -Desir, G. and marin, C., 2006. Factors controlling the erosion rates in a semi-arid zone, (bardenas reales, ne spain), earth science department, Faculty of science, University of Zaragoza, c/ pedro cerbuna 12. 50009, Zaragoza, Spain, catena, v. 71, p. 31-40.
  22. -Dewitte, O., daoudi, M. and ozer, A., 2008. Mapping Gully Erosion Susceptibility at the Regional Scale Using a likelihood-Ratio-Based Approach: the lsser River Area, Geophysical Research Abstracts, v. 10.
  23. -Gong, J.G., Jia, Y.W., Zhou, Z. H., Wang, Y., Wang, W. L. and Peng, H., 2011. an Experimental Study on Dynamic Processes of Ephemeral Gully Erosion in Loess Landscapes, Geomorphology, v. 125, p. 203 -213.
  24. -Hudson, N. W., 1985. Soil Conservation, 152 p.
  25. -Imeson, A. C. and Kwaad, F. J. P. M., 1980. Gully Types and Gully Prediction, KNAG, XIV5, p. 430-441.
  26. -Ireland, H. A., sharpe, C. F. S. and eargle, D. H., 1939. Principles of Gully Erosion in the Piedment of South Carolina, USDA Technological Bulletin 633, 142 p.
  27. -Lesschen, J. P., kok, K., Verburg, P. H. and Cammreaa, L. H., 2007. Identification of vulnerable areas for Gully erosion Under Different Scenarios of land Abandonment in Southeast Spain, Catena, v. 71, p.110-121.
  28. -Menendez-durate, R., Marquinez, j. and Fernandez-menendez, S., 2007. Incised channels and Gully Erosion in Northen Iberian Peninsula, Controls and geomorphic Setting, catena, v. 71, p. 267-278.
  29. -Morgan, R. P. C. and Mngomezulu, D., 2003. Threshold Condition of Vally -side Gullies in the Middle Veld of Swaliand, Catena, v. 50. p. 401-414.
  30. -Poesen, J. and Nachtergaele, J. G. V., 2003. Gully Erosion and Environmental Change: Importance and Research Needs, Catena, v. 50, p. 91-133.
  31. -Rijsdijk, A., Bruijnzeel, L. A. S. and prins, T. M., 2006. Sediment Yield from Gullies, Riparian Mass Wasting and Bank Erosion in the Upper Konto Catchment, East Java, Indonesia, Geomorphology, v. 87, p. 38-52.
  32. -Roblesa, C. M., 2010. Factors Related to Gully Erosion in Woody Encroachment in South-Eastern Australia, Catena, v. 83, p. 339-349.
  33. -Schmitt, A., 2006. Time and Scale of Gully Erosion in the Gully System, South-East Poland, Geomorphology, v. 101, p. 192-208.
  34. -Sheeba, Kh. and Mohd, N. F., 2007. an Analytic Network Process, Model For Municipal Solid Waste Disposal Options, Waste Management, v. 28 , p.1500–1508.
  35. -Sidorchuk, A., 2005. Stochastic Components in the Gully Erosion Modeling, Catena, v. 63, p. 299-317.
  36. -Smolska, e., 2007. Development of Gullies and Sediment Fans in last-Glacial Areas on the Example of the Suwalki Lakeland (Poland), Catena, v. 71, p.129-131.
  37. -Vandekrckrckove, L. J. and Poesen, G., 2003. Medium Term Gully Head Cut Rates in Southeast Spain Determined From Aerial Photographs and Groud Measurements, Catena, v. 50, p. 329-357.
  38. -Volker, P., 2011. Soil Erosion in the Swiss Midlands: Results of a 10year Field Survey, Geomorphology.
  39. -Wolf slehner, B., Harald, V. and Manfred, J. L., 2005, Application of the Analytic Network Process in Multi-criteria Analysis of Sustainable Forest Management, Forest Ecology and Management, v. 207(1/2), p. 157-170.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار