تحلیل عدالت فضایی در توزیع و دسترسی به بوستان‌ها در شهر بابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

توزیع فضایی نامناسب بوستان­ها در سطح شهرها می­تواند موجب استفاده کم کاربران از بوستان­ها، آشفتگی در سیمای شهری، عدم تعاملات اجتماعی مناسب، مشکلات مدیریت و نگهداری و نیز کاهش امنیت روانی و اجتماعی شود. این پژوهش با هدف تحلیل توزیع بوستان­ها در سطح شهر بابل با رویکرد عدالت فضایی تهیه شده است. پژوهش حاضر براساس هدف، کاربردی و براساس ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی است. داده­های مربوط به بوستان­های شهر بابل، از سازمان فضای سبز شهرداری بابل گردآوری و با گوگل ارث، Open Street Map و مشاهده میدانی مطابقت داده شد. برای تحلیل الگوی توزیع فضایی بوستان­ها از مدل­های توزیع جهت­دار (بیضی انحراف استاندارد)، میانگین مرکزی، تحلیل خوشه­ای فضایی چندفاصله­ای و میانگین نزدیکترین همسایگی در محیط نرم­افزار Arc Gis استفاده شد. در ادامه با روش تحلیل شبکه شعاع دسترسی به بوستان­ها مشخص گردید. در انتها نیز شعاع خدمات­دهی و دسترسی به بوستان­ها با تراکم جمعیت محله­های شهر بابل انطباق داده شد تا نارسایی محله­های شهر در دسترسی به بوستان­ها مشخص شود. نتایج نشان داد که بوستان­ها در سطح شهر بابل به صورت پراکنده و تصادفی توزیع شده­اند اما به دلیل کمبود تعداد آن­ها، محله­های شرقی و غربی شهر و همچنین محله­های پرتراکم 14، 16 و 20 فاقد بوستان هستند و از بی­عدالتی در توزیع و دسترسی به بوستان­ها رنج می­برند. در سطح کل شهر نیز 27/7 متر مربع کمبود سرانه بوستان­ها وجود دارد. بنابراین احداث بوستان­های جدید به ویژه بوستان­های محله­ای و شهری در سطح شهر بابل ضرورت دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of spatial Justice in distribution and access to gardens in Babol city

نویسندگان [English]

  • isa piri
  • milad hasanalizadeh
Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Zanjan, Zanjan, Iran
چکیده [English]

Extended abstract
Introduction
Improper spatial distribution of gardens at city levels can lead to low utility of the gardens, disturbance in the urban landscape, inadequate social interactions, management and maintenance problems, and reduced psychological and social security. Babol city as has faced increasing population over the past decades and the unimpeded construction. This has led to injustice in the distribution of public services, including gardens at city level. Accordingly, the purpose of the present study is to analyze the distribution of gardens at the level of Babol city by using spatial justice approach to determine the pattern of distribution and the extent of lack of access to the gardens, across Babol city.
Materials and Methods
The present study is applied the based on the purpose and nature and is descriptive-analytical in terms of method. The data on the gardens of Babol city were collected from the Babol municipality green space organization and matched with Google Earth, Open Street Map and field view.  To analyze the spatial distribution pattern of the gardens, models of directional distribution (standard deviational ellipse), mean center, multi-distance spatial cluster analysis and mean of nearest neighbor were used in Arc Gis software environment. Then, the radius of access to the gardens was determined by network analysis method. Finally, the radius of service and accessibility of the gardens was adapted to the population density of the neighborhoods of Babol city to determine the neighborhoods access to gardens.
Results
The gardens have a north-south distribution at the level of Babol city. The center of gravity of the gardens is located in the city center and in neighborhood 6. The gardens have a scattered distribution across Babol and are randomly distributed and do not follow a specific pattern. By comparing access to different types of gardens with the population density of neighborhoods of Babol, it has been shown that downtown neighborhoods with high population density have good access to the gardens. It has also been found that there are no garden in the three overcrowded neighborhoods, including 14, 16 and 20, as well as in the eastern and western neighborhoods of the city.
Discussion and Conclusion
The area of gardens per capita in Babol city is 0.73 square meters. According to the standard per square meter of 8 square meters in Iran, there is a deficit of 7.27 square meters at the city level. Therefore, despite the distribution pattern which is scattered, many neighborhoods are devoid of gardens and suffer from injustice in the distribution and access to the gardens. In particular, the shortage of neighborhood and urban gardens is extremely significant; therefore, in order to establish spatial justice in the distribution of gardens in Babol city, it is suggested to establish urban gardens in crowded neighborhoods without gardens, such as neighborhoods 14, 16 and 20 as well as in eastern and western neighborhoods of the city.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial analysis
  • Spatial justice
  • Distribution of gardens
  • Access to gardens
  • Babol city
-ابراهیم­زاده، ع. و حاتمی، د.، 1393. تحلیلی بر عملکرد مدیریت فضای سبز شهری و بازده اجتماعی – توسعه­ای آن در شهر ایذه، برنامه­­­ریزی منطقه­ای، سال 4، شماره 13، ص 31-44.
-ابراهیم­زاده، ع.، شاطریان، م.، حسینی، س.ا. و امیریان، س.، 1397. ارزیابی فضای سبز شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه راهبردی جهت دستیابی به توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقه بی­سیم زنجان)، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره 13، شماره 1، ص 53-68.
-احدنژاد روشتی، م.، حیدری، م.ت. و عزیزی، م.ص.، 1398. ارزیابی توسعه پارک­های جیبی با رویکرد مشارکت شهروندان در محلات شهری (مطالعه موردی: محلات زیبا شهر و امیرکبیر شهر رنجان)، جغرافیای اجتماعی شهری، سال 6، شماره 2، ص 39-54.
-احدنژاد روشتی، م.، شریف­زاده اقدم، ا. و قدسی، س.ج.، 1397. تحلیل توزیع فضایی در میزان دسترسی به پارک­های شهری (نمونه موردی: شهر زنجان)، جغرافیا و روابط انسانی، سال 1، شماره 3، ص 726-748.
-امینی­نژاد، س.ر.، سقایی، م. و کرمی، ا.، 1396. تحلیلی بر توزیع فضایی کاربری فضای سبز شهر اسلام آباد غرب، برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 7، شماره 4، ص 93-110.
-بزی، خ.، خسروی، س. و حسین­نژاد، م.، 1391. بررسی وضع موجود و مکان­یابی فضای سبز موردنیاز شهر زابل با استفاده از GIS، برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 1، شماره 4، ص 39-74.
-پاک­فطرت، ع.­ر.، تقوایی، م. و ضرابی، ا.، 1397. ارزیابی وضعیت و نحوه­ی توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استانداردمبنا، برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 8، شماره 29، ص 141-160.
-پوراحمد، ا. و حبیبیان، ب.، 1397. ارزیابی عوامل مؤثر بر میزان رضایت مردم از پارک­های شهر اهواز با مدل رضایت - اهمیت، برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 8، شماره 2، ص 61-80.
-پوراحمد، ا.، اکبر­پور سراسکانرود، م. و ستوده، س.، 1388. مدیریت فضای سبز شهری منطقه 9 شهرداری تهران، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 42، شماره­ 69، ص 29-50.
-پوراحمد، ا.، شادمان رودپشتی، م.، حسن­پور، س.، شهرابی فراهانی، ا. و فرجی­راد، خ.، 1394. مکان­یابی فضایی سبز شهری در شهرداری منطقه ١٥ کلان­شهر تهران در محیط GIS، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 47، شماره 1، ص 33-46.
-تقوایی، م. و کیومرثی، ح.، 1392. تحلیل فضایی و مکان­یابی بهینه پارک­های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: پارک­های شهر آباده)، جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، سال 24، شماره 3، ص 55-74.
-تقوایی، م.، پاک فطرت، ع.ر. و ضرابی، ا.، 1397. ارزیابی وضعیت و نحوه توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استاندارد مبنا، برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 8، شماره 29، ص 141-160.
-جعفری، ف.، رسول­زاده، ز. و حمیدی، ا.، 1398. تحلیل توزیع پارک­های شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر بناب)، جغرافیای اجتماعی شهری، سال 6، شماره 1، ص 43-56.
-حامی، ا. و فهام، ا.، 1396. توسعه کالبدی پارک­های بانوان براساس اولویت سنجی انگیزشی (پارک بانوان شهر سهند)، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 2، شماره 4، ص 56-65.
-حامی، ا.، فرجی، س. و امامی، ف.، 1397. ارزیابی شاخص­های مؤثر در برنامه­ریزی پارک­های منطقه­ای در شهر تبریز، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 3، شماره 4، ص 93-112.
-خادم­الحسینی، ا.، قائدرحمتی، ص. و جمشیدی، ز.، 1395. ارزیابی پایداری فضاهای سبز شهری در مناطق پانزده گانه شهر اصفهان، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 48، شماره 4، ص 751-763.
-رحمانی، م.ج.، 1382. بررسی روند تصمیم­­گیری در مکان­­یابی پارک­ها و فضاهای سبز عمومی و تأثیر آن بر ایمنی، سبزینه شرق، سال 3، شماره 6، ص 1-20.
-رحیمی، ا.، محرمی، م. و فرجی، س.، 1397. ارزیابی ساختار پارک­های شهری تبریز با تحلیل شبکه و مکان­یابی بهینه آن با استفاده از مدل FAHP، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 3، شماره 1، ص 107-122.
-زارعی، ی.، 1397. تبیین وضعیت برخورداری محلات شهری در دسترسی به کاربری­های خدماتی (مورد مطالعه: محلات شهر خورموج)، مطالعات توسعه­ اجتماعی- فرهنگی، دوره­ 7، شماره­ 2، ص 147-180.
-زنگی‌آبادی، ع. و رخشانی‌نسب، ح.‌ر.، 1388. تحلیل آماری- فضایی نماگر‌های توسعه فضای سبز شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری اصفهان)، محیط­شناسی، دوره 49، شماره 35، ص 45-68.
-سعیدنیا، ا.، 1379. فضاهای سبز شهری (جلد نهم)، انتشارات سازمان شهرداری­ها، تهران، 130 ص.
-شیرانی سرمازه، ن.، سبزقبائی، غ.ر.، شیرانی، ن. و دشتی، س.، 1398. برآورد ظرفیت برد گردشگری در پارک­های شهری مطالعه موردی: بوستان خلیج­فارس فولادشهر، پژوهش­های بوم­شناسی­شهری، سال 10، شماره 1، ص 61-72.
-صالحی، ا.، فریادی، ش.، زبردست، ل. و حیدری، ا.، 1398. برنامه­ریزی گسترش کالبدی فضاهای سبز شهر بندرعباس با استفاده از تکنیک متاسوات، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 4، شماره 3، ص 31-47.
-طایفه علی­اکبرخانی، ا.، لحمیان، ر. و احمدی، ح.، 1398. بررسی محله‌های همگن اقتصادی-اجتماعی شهری با رویکرد برخورداری فضای سبز از منظر عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر ساری)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره 4، ص 969-988.
-طهماسبی­زاده، ف. و عباسی، ع.­ر.، 1397. تحلیل توزیع فضایی پارک­های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی شهر ایذه، جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 7، شماره 28، ص 33-46.
-عبدالهی، ع.­ا. و پازند، ف.، 1395. برنامه­ریزی راهبردی جهت مکان­یابی بهینه پارک­های محله­ای با استفاده از GIS و تکنیک Fuzzy AHP، (مطالعه موردی: منطقه دو شهر زاهدان)، برنامه­ریزی منطقه­ای، سال 6، شماره 24، ص 201-214.
-عزت­پناه، ب. و کحگلو، ا.، 1393. بررسی الگوهای توزیع و پراکنش فضایی پارک­های درون شهری (مطالعه موردی: مناطق شهرداری ارومیه)، برنامه­­­ریزی منطقه­ای، سال 4، شماره 14، ص 121-132.
-عسگری، ع.، 1390. تحلیل‌های آمار فضایی با ARC GIS، انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، تهران، 127 ص.
-علیزاده اصل، ج.، سعیدپور، ش. و عاشری، ا.ع.، 1395. ارزیابی عوامل مؤثر بر مکان­یابی پارک­های شهری و مکان­یابی بهینه آن، منطقه مطالعاتی شهر سقز، برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 6، شماره 1، ص 59-78.
-فاضل­نیا، غ.، کیانی، ا. و محمودیان، ح.، 1390. مکان­یابی و اولویت­بندی پارک­های شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی TOPSIS و سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه­ی موردی: شهر الشتر)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 43، شماره­ 78، ص 137-152.
-فصیحی، ح.­ا.، پریزادی، ط. و آذرخش، ف.، 1399. تحلیل دسترسی به بوستان‌های شهری با رویکرد عدالت فضایی (نمونه مطالعه: شهر ایلام)، برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 10، شماره 2، ص 105-118.
-فصیحی، ح.­ا.، پریزادی، ط. و حمیدی، م.، 1398. تحلیل دسترسی به بوستان‌های شهری با رویکرد عدالت محیطی (مورد مطالعه: اسلامشهر)، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 6، شماره 21، ص 39-58.
-فنی، ز. و جنگی، ح.، 1392. ارزیابی شاخص­های مختلف پایداری در فضاهای سبز عمومی (پارک­ها) براساس روش TOPSIS (مطالعه­ موردی: منطقه­ 6 تهران)، پژوهش­های دانش زمین، سال 4، شماره 16، ص 27-39.
-قادری، ص.­ا. و هاشمی­مقدم، ا.، 1393. بوستان­های شهری و مسأله­ «دیگری»: مقایسه دیدگاه کاربران دو بوستان شهری در منطقه­ 22 تهران درباره­ دیگران،­ مطالعات توسعه­ اجتماعی- فرهنگی، دوره­ 2، شماره­ 4، ص 155-174.
-قائدرحمتی، ص.، رضاعلی، م.، هاشمی زهی، س. و جوان، ف.، 1396. بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای تعاملات اجتماعی در پارک­های شهری (مطالعه موردی: شهر زابل)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 4، ص 901-915.
-قربانی، ر. و تیموری، ر.، 1389. تحلیلی بر نقش پارک­های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Escaping نمونه موردی: پارک­های شهری تبریز، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 42، شماره­ 72، ص 47-62.
-لحمیان، ر.، 1396. برنامه­ریزی توسعه کالبدی فضای سبز شهری با تأکید بر عامل دسترسی (مطالعه موردی: شهر بابل)، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره 12، شماره 2، ص 433-448.
-لطفی، ص. و حسنعلی­زاده، م.، 1399. تحلیل فضایی فقر شهری در فضاهای شهری (مطالعه موردی: شهر نورآباد)، پژوهش­های دانش زمین، سال 11، شماره 41، ص 152-168.
-محمدابراهیمی، م.، ایستگلدی، م.، یعقوبی­درمیان، م. و هدایت­نژاد، س.م.، 1394. برآورد ارزش تفریحی پارک ملت شهر زاهدان با استفاده از روش ارزش‌گذاری مشروط و مدل لاجیت، کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، دوره 3، شماره 2، ص 145-164.
-محمدی­حمیدی، س.، نظم­فر، ح. و اکبری، م.، 1399. تحلیل فضایی پارک­ها و فضاهای سبز شهری با استفاده از مدل کوپراس و GIS (مورد مطالعه: مناطق 22 گانه شهر تهران)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 52، شماره 2، ص 437-455.
-مظفری، غ.ع. و دوستی، م.، 1391. ارزیابی و مکان­گزینی پارک­های درون شهری منطقه­ 1 یزد با استفاده از روش بولین و روش دلفی در سیستم اطلاعات جغرافیایی، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره­ 44، شماره­ 4، ص 65-78.
-موسی کاظمی، س.م. و فراجی چنذاب، ز.، 1398. تلفیق روش­های سطح­بندی کاربری فضای سبز شهری شهر اردبیل با استفاده از مدل کپلند، برنامه­ریزی توسعه کالبدی، سال 4، شماره 1، ص 83-97.
-نیک­پور، ع. و حسنعلی­زاده، م.، 1397. تحلیل فضایی فقر جنسیتی در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر قائمشهر)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 1، شماره 3، ص 335-352.
-نیک­پور، ع. و حسنعلی­زاده، م.، 1398. تحلیل الگوهای فضایی شاخص­های سالمندی جمعیت در شهر بابل، مطالعات توسعه­ اجتماعی- فرهنگی، دوره 8، شماره 1، ص 9-31.
 
 
 
-Annerstedt, M., Östergren, P.O., Björk, J., Grahn, P., Skärbäck, E. and Währborg, P., 2012. Green qualities in the neighbourhood and mental health– results from a longitudinal cohort study in Southern Sweden, BMC public health, v. 12(337), p. 1471-2458.
-Anwar, M.M., Rreuste, J.H., Kanekiyo, H. and Ahmad, T., 2015. Measuring the accessibility of urban park by using GIS techniques: A case study of Bahawalpur City, Pakistan, Sindh Univ. Res. Jour. (Sci. Ser), v. 47(2), p. 255-260.
-Barbosa, O., Tratalos, J. and Armsworth, p., 2007. who benefits from access to green space case study from Sheffield, uk, land scape and urban planning, v. 83(2-3), p. 187-195.
-Brown, G., Schebella, M.F. and Weber, D., 2014. Using participatory GIS to measure physical activity and urban park benefits, Landscape and Urban Planning, v. 121, p. 34-44.
-Fan, Y., Zhao, M., Ma, L. and Zhao, R., 2016. Research on the accessibility of urban green space based on road network- A case study of the park green space in city proper of Nanjing, Journal of Forest and Environmental Science, v. 32(1), p. 1-9.
-Hass, K., 2009. Measuring accessibility of regional parks: a comparision of three GIS techniques, Master's Theses and Graduate Research, The Faculty of the Department of Geography San Jose State University.
-Imaoka, Y., Miyachi, T. and Keinosuke, G., 2005. Selection location of urban park in Hillside city by using GIS and remote sensing, Conference of Geoscience and Remote Sensing Symposium, IGARSS '05. Proceedings, 2005 IEEE International.
-Jing, Y., Liu, Y., Cai, E., Liu, Y. and Zhang, Y., 2018. Quantifying the spatiality of urban leisure venues in Wuhan, Central China, GIS-based spatial pattern metrics, Sustainable Cities and Society, v. 40, p.638-647.
-Konijnendijk, C., Matilda, A., Anders Busse, N. and Sreetheran, M., 2013. Benefits of Urban Parks A systematic review - A Report for IFPRA, Copenhagen & Alnarp, ifpra.
-Lee, G. and Hong, I., 2013. Measuring spatial accessibility in the context of spatial disparity between demand and supply of urban park service, Landscape and Urban Planning, v. 119, p. 85-90.
-Lin, B., Meyers, J. and Barnett, G., 2015. Understanding the potential loss and inequities of green space distribution with urban densification, Journal of Urban Forestry & Urban Greening, v. 14, p. 952-958.
-Maas, J., Van Dillen, S.M., Verheij, R.A. and Groenewegen, P.P., 2009. Social contacts as a possible mechanism behind the relation between green space and health, Health & place, v. 15(2), p. 586-595.
-McConnachie, M.M. and Shackleton, C.M., 2010. Public green space inequality in small towns in South Africa, Habitat International, v. 34(2), p. 244-248.
-Olga, B., Jamie, A., Tratalos, P., Armswor, R., Richard, G.D., Fuller, R.A. and Johnson Gaston, P., 2007. Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield, landscape and urban planning Journal, v. 83, p. 187-195.
-Rahman, K.M.A. and Zhang, D., 2018. Analyzing the Level of Accessibility of Public Urban Green Spaces to Different Socially Vulnerable Groups of People, Sustainability, v. 10, p. 1-27.
-Reyes, M., Páez, A. and Morency, C., 2014. Walking accessibility to urban parks by children: A case study of Montreal, Landscape and Urban Planning, v. 125, p. 38-47.
-Sarhan, A.A., Farghaly, Y. and Elsayed, R., 2016. Measures and attributes for sustainability of parks, Journal of Procedia Environmental Sciences, v. 34, p. 453-460.
-Shuk, W.S., 2016. Urban Green Space Accessibility and Environmental Justice: A GIS-Based Analysis in the City of Phoenix, Arizona, A Thesis Presented to the Faculty of the USC Graduate School University of Southern California In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Science (Geographic Information Science and Technology).
-Soja, E., 2010. Seeking Spatial Justice, Publisher by University of Minnesota Press, p. 288.
-Tan, P.Y. and Samsudin, S., 2017. Effects of spatial scale on assessment of spatial equity of urban park provision, Landscape and Urban Planning, v. 158, p. 139-154.
-Unal, M., Uslu, C. and Cilek, A., 2016. GIS-Based Accessibility Analysis for Neighbourhood Parks: The Case of Cukurova District, Journal of Digital Landscape Architecture, v. 1-2016, p. 46-56.
-Wolch, J., Byrne, J. and Newell, J., 2014. Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities just green enough, Journal of Landscape and Urban Planning, v. 125, p. 234-244.
-Wüstemann, H., Kalisch, D. and Kolbe, J., 2017. Access to urban green space and environmental inequalities in Germany, Landscape and Urban Planning, v. 164, p. 124-131.
-Xiao, Y., Wang, Z., Li, Z. and Tang, Z., 2017. An assessment of urban park access in Shanghai–Implications for the social equity in urban China, Landscape and Urban Planning, v. 157, p. 383-393.