ژئومورفولوژی فرهنگی: نقش ژئوسایت‌های کارستی در باورها و فولکلور (مطالعه موردی، استان زنجان)

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان

10.29252/esrj.9.2.129

چکیده

می­توان گفت در همه فرهنگ­ها، داستان­های فولکلور بیانگر میزان آگاهی مردم از نیروهای طبیعت و هم­چنین ارتباط بین انسان و طبیعت است. سایت­های زمین­شناسی و ژئومورفولوژیکی، به دلایلی مانند عجیب ‌و غریب بودن، عظمت و رنگ­های متنوع، بیشتر مورد توجه انسان­ها بوده و بخشی از فرهنگ مردم را طی قرون متمادی تشکیل داده­اند. در ژئومورفولوژی فرهنگی، ارتباط بین بعضی از بخش­های فرهنگی یک سرزمین با زمینه­های ژئومورفولوژیکی که این بخش­های فرهنگی در آن شکل ‌گرفته‌اند، بررسی می­شود. علاوه بر این، تعدادی از این سایت­ها ممکن است در بین اهالی منطقه، از احترام خاصی برخوردار بوده و از جنبه اعتقادی، دارای اهمیت باشند. در این پژوهش، طی یک دوره 10 ساله (1387-1396)، عمدتاً براساس مطالعات میدانی و تحلیلی، تعدادی از ژئومورفوسایت­های کارستی، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت. بررسی فولکلور استان زنجان در زمینه شکل­گیری لند فرم‌هایی مانند تنگ اندآباد، چشمه اژدها تو و غار خرمنه­سر، نشان­دهنده نقش لند فرم‌های کارست در باورهای مردم و هم­چنین بیانگر یکی از ویژگی­های معیشتی و اقلیمی منطقه، یعنی کمبود آب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural Geomorphology: The Role of Karst Geosites in Beliefs and Folklore "Examples of Zanjan Province"

نویسنده [English]

  • رضا خوش رفتار
university of Zanjan
چکیده [English]

Geology and geomorphologic sites (geosites) have been more attentive to humans for reasons such as exoticism, the magnitude and diversity of colors. Throughout human history, these sites have formed part of the culture of people in different societies. In cultural geomorphology, the relationship between some cultural parts of a territory with geomorphic backgrounds is examined. In addition, some of these geosites may be important because they are part of the folklore and beliefs of the people. In this research, based on field and analytical studies, a number of karst geosites in Zanjan province during a 10-year period were investigated. The study of folklore about the formation of landforms such as And-Abad gorge, Egdaha too Spring and Kharmaneh-sar Cave illustrates the role of karst landforms in people's livelihoods and beliefs. These stories also indicate water scarcity, which is one of the geographic and climatic characteristics of the area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geosites
  • Folklore
  • Karstic landforms
  • Geomorphology
  • Zanjan

مراجع

  1. -ابرلندر، ت.، 1379. رودخانه‌های زاگرس از دیدگاه ژئومورفولوژی، ترجمه معصومه رجبی و احمد عباس زاده، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ اول، 382 ص.
  2. -خوش‌رفتار، ر.، 1389. حفاظت مناطق کارست و غارها، انتشارات حق‌شناس، چاپ اول، 120 ص.
  3. -خوش‌رفتار، ر.، 1390. ژئومیتولوژی: علوم زمین و فرهنگ شفاهی، فضای جغرافیایی شماره 36، ص 211-234.
  4. -دیویس، پ.، 1392. بنیانی علمی برای جهان عقلانی، ترجمه ابراهیم محجوب، نشر گمان، چاپ دوم، 428 ص.
  5. -سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1376. نقشه-های توپوگرافی 1:50000، ماه‌نشان، مهرآباد، خدابنده، زنجان، آببر.
  6. -سازمان زمین‌شناسی کشور، 1383. نقشه‌های زمین‌شناسی 100000: 1 رودبار، تارم، زنجان، ماه‌نشان، خدابنده.
  7. -شرت، ا.، 1395. فلسفه علوم اجتماعی قاره‌ای: هرمنوتیک، تبارشناسی و نظریه انتقادی از یونان باستان تا قرن بیست‌ و یک، ترجمه هادی خلیلی، نشر نی، چاپ سوم، 331 ص.
  8. -کارناپ، ر.، 1390. مقدمه‌ای بر فلسفه علم، ترجمه یوسف عفیفی، انتشارات نیلوفر، چاپ چهارم، 449 ص.
  9. -کاسیرر، ا.، 1389. فلسفه روشنگری، ترجمه یدالله موقن، انتشارات نیلوفر، چاپ سوم، 543 ص.
  10. -قرشی، ا.، 1389. آب ‌و‌کوه در اساطیر هندو ایرانی، چاپ دوم، انتشارات هرمس، تهران، 249 ص.
  11. -علایی طالقانی، م.، 1382. ژئومورفولوژی ایران، انتشارات قومس، 404 ص.
  12. -لانکور، ر.، 1381. جامعه‌شناسی جهانگردی و مسافرت، ترجمه‌‌ صلاح‌الدین محلاتی، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، 128 ص.
  13. -محمودی، ف.، 1353. بحثی پیرامون نواحی طبیعی ایران، نشریه انجمن جغرافی‌دانان ایران، دوره اول شماره 1.
  14. -محمودی، ف. و همکاران.، (بی تا). نقشه ژئومورفولوژی ایران، موسسه جغرافیا، دانشگاه تهران.
  15. -نبوی، م.ح.، 1353. دیباچه‌ای بر زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، 105 ص.
  16. -وهاب‌زاده، ع.، 1381. بوم‌شناسی علم عصیانگر، مجموعه مقالات کلاسیک در بوم‌شناسی، نشر چشمه، 349 ص.
  17. -Caseldine, C.J. and Turney, C., 2010. The bigger picture: towards integrating paleoclimate and environmental data with a history of societal change, Journal of Quaternary Science, v. 25(1), p. 88‐93
  18. -Doniz-Paez, J., Becera-Ramirez, R., Gonzalez-Cardenas, E., Guillen-Martin, C. and Escobar-Lahoz, E., 2011. Geomorphosites and Geotourism in Volcanic Landscape: The example of La Corona Del Lajial Cinder Cone (El Hierro, Canary Islands, Spain) GeoJournal of Tourism and Geosites, v. 8, p. 185-197.
  19. -Gray, M., 2004. Geodiversity: valuing and conserving a biotic nature, John Wiley &sons, Ltd.
  20. -Gray, M., 2008. Geodiversity: developing the paradigm, Proceedings of the Geologists' Association, v. 119, p. 287-298.
  21. -James, N.P. and Bone, Y., 1992. Synsedimentary cemented calcarenite layers in Oligo- Miocene cool- water shelf limestones, Eucla Platform, South Australia: Journal of Sedimentary Petrology, v. 62, p. 872-860.
  22. -Kazanci, N., 2009. Turkiye Jeoloji Kurultayi, 13-17 Nisan 2009, MTA-Ankara.
  23. -Knight, J. and Harrison, S., 2013. A land history of men’: The intersection of geomorphology, culture and heritage in Cornwall, southwest England, Applied Geography, v. 42, p. 186-194.
  24. -Panizza, M. and Piacente, S., 2008. Geomorphology and Cultural Heritage in Coastal Environments, Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, v. 31, p. 205-210.
  25. -Peaty, D., 2011. Sacred Sites, Conservation and Tourism, www.ps.ritsumei.ac.jp/ assoc/policy_science/183/183_13_peaty.pdf
  26. -Panizza, M. and Piacente, S., 2009. Forward. In Coratza, Paola, Panizza, Mario(Ed.), Geomorphology and Cultural Heritage, Menorie Descrittive Della Carta Geologica D’Italia, V. LXXXVII.
  27. -Pope, G.A., Meierding, T.C. and Paradise, T.R., 2002. Geomorphology’s role in the study of weathering of cultural stone, Geomorphology, v. 47, p. 211-225
  28. -Pereira, A.C., Martins, B. and Manuel, S.C., 2016. Interactions between geomorphological heritage and cultural landscape of Serra do Alvão: the perspective of cultural geomorphology, Vegueta, Anuario de la Facultad de Geografia e Historia, v. 16, p. 437-459
  29. -Reynard, E., 2004. Geosite. In Goudie A.S. (Ed.), Encyclopedia of Geomorphology, v. 1, p. 440, Rutledge, London and New York.
  30. -Reynard, E. and Lugon, R., 2004. The assessment of geocutltural of geosites withen the geosite inventory of canton Valais (Switzerland), Abstract, 32nd IGC-Florence.
  31. -Sahi, V., 2012. Using folk traditional music to communicate the sacredness of nature in Finland, Mallarach, Josep-Maria (Ed), Spiritual Values of Protected Areas of Europe, Workshop held from 2-6 November 2011, Vilm, Germany.
  32. -Vitalliano, D.B., 2007. Geomythology: geological origins of myths and legends, Myth and Geology, editores Piccardi, L. and Masse, W. B. {eds) Geological Society, London, Special Publications, 273, 1-7, The Geological Society of London.
  33. -Zagorchev, I., 2008. Earth Sciences and Culture: Natural and Cultural Heritage in the International Year of Planet Earth, Geoarchaeology and Archaeomineralogy (Eds. R. I. Kostov, B. Gaydarska, M. Gurova). Proceedings of the International Conference, 29-30 October, Sofia, Publishing House “St. Ivan Rilski”, Sofia, p.15-17.
پژوهشهای دانش زمین
دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 34
پژوهشی
آبان 1397
صفحه 129-144

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار