ارزیابی تاثیرات ویژگی‌های ژئومورفولوژیک و زمین‌شناسی بر چگونگی تغذیه آبخوان‌های آبرفتی (مطالعه‌ای موردی: آبخوان آبرفتی گیلانغرب)

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، واحد کرمانشاه

2 استادیار ژئومورفولوژی گروه جغرافیا، دانشگاه شیراز

10.29252/esrj.9.4.167

چکیده

شکل­گیری و به دنبال آن تغذیه آبخوان­های آبرفتی وابسته به شرایط زمین­شناسی، ژئومورفولوژیکی، اقلیمی و پوشش زمین است. این نوع آبخوان­ها نقش بسیار مهمی در تامین آب مورد نیاز جوامع بشری در مناطق خشک و نیمه خشک کشور داشته و عمدتا به علت برداشت بیش از حد نیازمند تدوین و اجرای برنامه­های مدیریتی هستند. آبخوان آبرفتی گیلانغرب امروزه به دلیل برداشت بی­رویه، رخداد خشکسالی­های دو دهه­ای اخیر و محدودیت طبیعی در تغذیه به خصوص در نواحی کوهستانی شمال آن از حالت تعادل خارج شده است. در حال حاضر با توجه به ادامه­ای شرایط ذکر شده، آبخوان گیلانغرب کماکان در معرض پیامدهای زیانبار این عوامل بوده و نیازمند تدوین و اجرای برنامه­های مدیریتی است. هدف این پژوهش مدل­سازی حوضه­ای تغذیه­ای آبخوان، به منظور ارائه راهکاری­های مدیریتی برای آبخوان گیلانغرب است. در این پژوهش مدل­سازی مناطق مستعد تغذیه آبخوان آبرفتی بر اساس شش پارامتر لیتولوژی، تراکم خطواره، تراکم زهکشی، ژئومورفولوژی، کاربری اراضی و شیب توپوگرافی انجام گرفت. حدود 88/23 % مساحت منطقه دارای پتانسیل زیاد تغذیه آب زیرزمینی است و 44% مساحت منطقه دارای پتانسیل کم برای تغذیه آب زیرزمینی بوده و این مناطق مستعد ایجاد رواناب هستند. بنابراین شرایط خاص ژئومورفولوژیکی و لیتولوژیکی منطقه سبب شده که تغذیه طبیعی آبخوان دارای محدودیت بوده و نیازمند اجرای طرح­های تغذیه مصنوعی می­باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of geomorphologic and geological characteristic on the recharge of alluvial aquifers (case study: Gilan-e- Gharb alluvial aquifer)

نویسندگان [English]

  • mansour parvin 1
  • saeed negahban 2
1 Assistant Professor, Department of Geography, Payamnoor University, Kermansha Branch
2 -Assistant Professor, Department of Geography, Shiraz University
چکیده [English]

The formation and subsequent recharge of alluvial aquifers depend on the geological conditions, geomorphology, climate, and land cover.This type of aquifer plays main role in supplying the water needed by human societies in arid and semi-arid regions of the country and mainly due to excessive perceptions, they require the development and implementation of management plans. Alluvial aquifers in the  Gilan-e- gharb have been equilibrium due to favorable environmental conditions until the mid-1970s.But gradually, due to human interference in the hydrology cycle of the region and the occurrence of dry periods, the Gilan-e-gharb aquifer falls to the surface and requires the formulation and implementation of management plans.In this research, modeling of alluvial aquifer susceptible habitats was performed based on six lithology parameters, linear density, drainage density, geomorphology, land use and slope. About 23.8% of the area has a high groundwater abundance potential and 44% of the area has a low potential for groundwater and these areas are prone to runoff. Therefore, the special geomorphological and lithological conditions of the area have caused the natural recharge of aquifers to be limited and requires the implementation of artificial recharge plans.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alluvial aquifer
  • Artificial recharge
  • Geomorphology
  • Geology
  • Gilan-e-Gharb

مراجع

  1. -اکبری، م.، جرگه، م.ر. و مدنی سادات، ح.، 1388. بررسی افت سطح آب‌های زیرزمینی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: آبخوان دشت مشهد، مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، جلد شانزدهم، شماره چهارم، ص 63-77.
  2. -انتظاری، م.، غلامی، م.، 1393. پتانسیل‌یابی مناطق مناسب جهت تغدیه آب‌های زیرزمینی در حوضه رومشگان، مجله ژئوموروفولوژی کاربردی ایران، جلد ۲، شماره ۴، ص ۳۱-۴۳.
  3. -بزی، خ.، خسروی، س.، جوادی، م. و حسین نژاد، م.، 2010. بحران آب در خاورمیانه (چالش‌ها و راهکارها)، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین الملی کنگره بین الملی جغرافیدانان جهان اسلام.
  4. -رامشت، م.ح.، 1388. نقشه‌های ژئومورفولوژی (نمادها و مجازها)، تهران انتشارات سمت، چاپ اول، زمستان 1388.
  5. -علائی طالقانی، م. و سعیدی کیا، م.، 1392. نقش مؤلفه‌های ژئومورفولوژی در تشکیل و تغذیه سفره آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت ذهاب)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره دوم و شماره پیاپی 109.
  6. -علیزاده، ا.، 1387. اصول هیدرولوژی کاربردی، انتشارات آستان قدس رضوی، 942 ص.
  7. -متولی، م.، روشنی، م.، سفیدچقایی، س. و معاضد، ه.، 1389. محاسبه و ارزیابی بیلان آب زیرزمینی دشت گیلانغرب، سومین همایش ملی مدیریت شبکه‌های آبیاری و زهکشی، اهواز، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  8. -محمدنژاد آروق، و.، اصغری، ص. و گل محمدزاده، ب.، 1392. تهیه نقشه‌ی مناطق مستعد آب‌های زیرزمینی با استفاده از GIS وMIF مطالعه‌ی موردی: شهرستان ارومیه، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 3، ص 45-58.
  9. -محمدی، ح. و محمدرضازاده، ن.، ۱۳۹۰. ابزارهای اقتصادی مدیریت منابع آب زیرزمینی در جهان و ایران، دومین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران، زنجان، شرکت آب منطقه ای زنجان.
  10. -موسوی، س.ف.، چیت سازان، م.، میرزایی، ی. و شبان، م.، 1388. تلفیق سنجش از دور GIS به منظور پتانسیل یابی مناطق مناسب جهت تغذیه آب زیرزمینی مطالعه موردی: محدوده تاقدیس کمستان، همایش همایش ژئوماتیک 1388.
  11. -موسوی، س.ف.، چیت سازان، م.، میرزایی، ی.، 1387. تعیین زون‌های مناسب جهت تغذیه آب زیر زمینی با استفاده از سنجش از دور و تکنولوژی GIS مطالعه موردی: جنوب دشت ایذه، دوازدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران-اهواز.
  12. -Andreo, B., Goldscheider, N., Vadillo, I., Mar Vias, J., Neukum, C., Sinreich, M., Jime´nez, P., Brechenmacher, J., Carrasco, F., Ho¨ tzl, H., Jesu Perles, M. and Zwahlen, F., 2006. Karst groundwater protection, First application of a Pan-European Approach to vulnerability, hazard and risk mapping in theSierra de Lı´bar (Southern Spain), Science of the Total Environment, v. 357, p. 54-73.
  13. -de Jong, C., Cappy, S. and Funk, D., 2008. A transdisciplinary analysis of water problems in the mountainous karst areas of Morocco, Engineering Geology, v. 99, p. 228-238.
  14. -Edet, A.E., Okereke, C.S., Teme, S.C. and Esu, E.O., 1998. Application of Remote Sensing Data to Groundwater Exploration, A Case Study of the Cross River State, Southeastern Nigeria, Journal of Hydrogeology, v. 6(3), p. 394-404.
  15. -Foster, S., 1998. Ground water: assessing vulnerability and promoting protection of a threatened resource, Proceedings of the 8th Stockholm Water Symposium, 10-13 August, Stockholm, Sweden, p. 79-90.
  16. -Jha, M.K., Chowdary, V.M. and Chowdhury, A., 2010. Groundwater assessment in Salboni Block, West Bengal (India) using remote sensing, geographical information system and multi-criteria decision analysis techniques, Hydrogeol J, v. 18(7), p. 1713-1728.
  17. -Krause, S., Heathwaite, A.L., Miller, F., Hulme, P. and Crowe, A., 2007. Groundwaterdependent wetlands in the UK and Ireland, controls, functioning and assessing the likelihood of damage from human activities, Water Resour, Manage, v. 21,p. 2015-2025.
  18. -Pareta, K. and Pareta, U., 2011. Hydromorphogeological study of Karawan watershed using GIS and remote sensing techniques, International Journal of Science and Research, v. 3(4), p. 243-268.
  19. -Rajaveni, S.P., Brindha, K., Rajesh, R. and Elango, L., 2014. Spatial and temporal variation of groundwater level and its relation to drainage and intrusive rocks in a part of Nalgonda District, Andhra Pradesh, India, J Indian Soc Remote Sens, v. 42(4), p. 765-776.
  20. -Rajaveni, S.P., Brindha, K. and Elango, L., 2017. Geological and geomorphological controls on groundwater occurrence in a hard rock region, Applied Water Science, v. 7(3), p. 1377-1389.‏
  21. -Sedhuraman, M., Revathy, S.S. and Babu, S.S., 2014. Integration of geology and geomorphology for groundwater assessment using remote sensing and GIS techniques, International Journal of Innovative Research in Science, Engineering and Technology, v. 3(3), p. 71-85.‏
  22. -Shaban, A., Khawlie, M. and Abdallah, C., 2006. Use of remote sensing and GIS to determine recharge potential zones, the case of Occidental Lebanon, Hydrogeology Journal, v. 14(4), p. 433-443.
  23. -Singh, A.K. and Prakash, S.R., 2003. An Integrated Approach of Remote Sensing, Geophysics and GIS to Evaluation of Groundwater Potentiality of Ojhala Subwatershed, Mirzapur District, UP, India, in: Map India Conference, http://www.gisdevelopment. net/application/nrm/water/ground/mi03014.htm
  24. -Thapa, R., Kumar, R. and Sood, R.K., 2008. Study of Morphotectonics and Hydrogeology for Groundwater Prospecting using remote sensing and GIS in the north west Himalaya, The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, 37 p.
پژوهشهای دانش زمین
دوره 9، شماره 4 - شماره پیاپی 36
پژوهشی
بهمن 1397
صفحه 167-180

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار