روابط فضایی ژئودایورسیتی و پوشش گیاهی (مطالعه موردی: منطقه حفاظت شده اشترانکوه در استان لرستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

استان لرستان به دلیل برخورداری از تنوع­های اقلیمی، زمین­شناختی، ژئومورفولوژیکی و زیستی دارای ژئودایورسیتی و بیودایورسیتی غنی می­باشد. گوناگونی های زمین­شناختی و زیستی مناطق حفاظت شده در زمینه مدیریت محیط زیست می­بایست مورد توجه دولتمردان و جوامع علمی در این استان باشد که ارتباط میان این دو تنوع به موضوعی مهم برای مسائل مرتبط با حفاظت از منابع طبیعی تبدیل شده است. محدوده مورد مطالعه، منطقه حفاظت شده اشترانکوه در شرق استان لرستان است. این پژوهش به دنبال ارزیابی کمی تنوع زمین­شناختی این منطقه و ارتباط آن با الگو، تراکم و انواع پوشش­های گیاهی با استفاده از فناوری سنجش از دور است؛ به همین منظور جهت مشخص کردن نوع پوشش­های گیاهی منطقه حفاظت شده اشترانکوه از تقسیم­بندی براساس شکل­شناسی ظاهری استفاده گردید. روش کار به این صورت بود که ابتدا ژئودایورسیتی این منطقه با استفاده از شاخص GI مورد ارزیابی کمی قرار گرفت و با مشاهدات میدانی و تهیه نقشه ژئومورفولوژی، داده­های خروجی صحت سنجی شدند و با به کارگیری شاخص (SAVI) وضعیت تراکم و الگوی پوشش­های گیاهی منطقه حفاظت شده اشترانکوه مشخص شدند و سپس انواع پوشش­های گیاهی آن براساس شکل­شناسی ظاهری مورد طبقه­بندی قرار گرفتند و با اطلاعات حاصل از شاخص ژئودایورسیتی بررسی شدند. نتایج نشان داد که الگو و تراکم پوشش­های گیاهی این منطقه از طبقات ژئودایورسیتی پیروی کرده و پراکنش فضایی آنان منطبق بر طبقات ژئودایورسیتی از نوع بوته­زار به سمت مرتع و چمنزار، از زیاد به سمت کم است. از این رو جهت موفقیت در امر حفاظت از گونه­های زیستی و به ویژه جوامع گیاهی در مناطق حفاظت شده، می­بایست به حفاظت زمین­شناختی هم توجه کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Spatial relationships of geodiversity and vegetation cover (Case study: Oshtorankuh protected area in Lorestan province)

نویسندگان [English]

  • Mehran Maghsoudi
  • Pouya Kamrani
Department of Physical Geography, Faculity of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
The world is diverse in all dimensions and the natural diversity of the planet can be divided into two categories: geodiversity and biodiversity. In fact, geodiversity is referred to as the diversity of non-living factors on Earth, which has certain services and functions. Areas with high geodiversity and geomorphodiversity are the main parts of the geological heritage; Hence, they must be preserved for future generations. Geodiversity provides the elements and conditions necessary for plant growth and development, so it has become an important issue in global conservation issues. In order to successfully protect the biodiversity and especially the characteristics and diversity of vegetation in an area, it is necessary to assess the geodiversity and pay attention to geoconservation. Therefore, this study intends to investigate the relationship between geodiversity and vegetation characteristics of a protected area to achieve comprehensive and complete natural protection.
Materials and methods
Oshtorankuh Protected Area is located in the west of Iran and in the east of Lorestan province; In order to analyze the relationship between geodiversity and vegetation characteristics, various indicators were used in this research. First, the geodiversity of the study area was evaluated, which was divided into three classes: low, medium and high. Then, based on the geomorphological map prepared from the protected area of Oshtorankuh, the results were verified and then the types of vegetation in this area were divided into five classes using spectral unmixing method and based on morphological classification, and finally It was compared and analyzed with the results of geodiversity assessment. In order to determine the spatial distribution pattern of vegetation types and follow the spatial distribution pattern of geodiversity classes, the soil adjusted vegetation index was used.
Results and discussion
The results of the geodiversity assessment showed that the northern parts of the Protected area, and in particular the northern slopes of the Oshtorankuh mountain range on the third floor of the geodiversity (high diversity); The northern and southern parts of sabz mount, Negar valley and Chalmiron mount due to the passage of Doroud strike-slip fault and various fault landforms, Alluvial–Fluvial sediments leading to the eastern valley of Gohar Lake, numerous landslides and diversity in evaporitic formations, in The second class was geodiversity and geomorphodiversity. The western parts of the Oshtorankuh Protected Area and the major parts of priz mount are also located on the first floor of Geodiversity and Geomorphodiversity. After evaluating the geodiversity of Oshtorankuh Protected Area, the types of vegetation formations in this area were identified and the space and coverage percentage of each type of vegetation in accordance with the geodiversity classes were calculated and analyzed. After that, the spatial distribution pattern of geodiversity classes was studied with the spatial distribution pattern of different vegetation formations and similarities were observed. After that, the spatial distribution pattern of geodiversity classes was studied with the spatial distribution pattern of different vegetation formations and similarities were observed.
Conclusion
Studies have shown that the density, pattern and area of spatial distribution and the type of vegetation formations in the protected area of Oshtorankuh follow the geodiversity classes. Thus, the meadow with tree formation had the highest adaptation to the third class of geodiversity (high diversity) compared to other groups. Shrub formation also had the highest adaptation to the second class of geodiversity (medium diversity) compared to other types of coatings. From shrub formation to pasture and meadow, the process of adapting the covered area to the first floor is increasing and to the second floor is decreasing geodiversity. According to the above, rich geodiversity is an important factor in determining the pattern, density and type of vegetation formations in an area, and therefore to succeed in the conservation of biodiversity, especially vegetation in protected areas, proper attention to geoconservation is essential.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Vegetation cover
  • Geodiversity
  • Lorestan
  • Oshtorankuh protected area

مراجع

-آقانباتی، ع.، 1383. زمین­شناسی ایران، چاپ 1، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ص 27.
-اشتوکلین، ا.، 1371. فرهنگ چینه­شناسی ایران، چاپ 3، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
-ایمانی، ج.، ابراهیمی، ع.، قلی نژاد، ب. و طهماسبی، پ.، 1397. مقایسه دو شاخص NDVI و SAVI در سه جامعه گیاهی مختلف با شدت نمونه­برداری متفاوت (مطالعه موردی: مراتع اطراف تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری)، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 25(1(70))، ص 152-169.
-احمد آبادی، ع. و فتح الله زاده، م.، 1397. بررسی تغییرات برف مرز در منطقه اشترانکوه از کواترنر پسین تا کنون، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال هفتم، شماره 1، ص 180-192.
-جمشیدی، م.، افتخاری، ک.، نویدی، م.ن. و مومنی، ع.، 1394. چهل سال مطالعات خاک­شناسی در موسسه تحقیقات خاک و آب، نشر سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی.
-جوادی، ا.، زمانی، ب. و مختاری، ا.، 1390. بررسی تاثیر عوامل پستی و بلندی و خاک بر ساختار پوشش گیاهی در نیمرخ شمال اشترانکوه (استان لرستان)، مجله مرتع، سال 5، شماره 4، ص 352-361.
-درویش، م. و شکویی، م.، 1384. گزارش تلفیق و تدوین برنامه مدیریت منطقه حفاظت شده اشترانکوه، مطالعات و تهیه طرح مدیریت منطقه حفاظت شده اشترانکوه، سازمان حفاظت محیط زیست، مهندسین مشاور یکم: شرکت مهندسین مشاور توسعه تکنولوژی کشاورزی مناسب، جلد 15، ص 240.
-دهشیری، م. و مهدور، ح.، 1395. فلور آلپی بخشی از اشترانکوه در استان لرستان، مجله تاکسونومی و بیوسیستماتیک، سال 8، شماره 26، ص 29-40.
-رامشت، م.ح. و باباجمالی، ف.، 1398. ژئومورفولوژی تحلیلی ایران، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، ص 60 و 61.
-رنجبری، م.، گلی مختاری، ل. و شایان یگانه، ع.ا.، 1399؛ ارزیابی کمی پتانسیل­های ژئوتوریسم ساحلی دشت میناب، مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، سال 1، شماره 2، ص 53-74.
-زبیری، م. و دالکی، ا.، 1393. اصول تفسیر عکس­های هوایی با کاربرد در منابع طبیعی، چاپ 16، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 113 ص.
-زبیری، م. و مجد، ع.ر.، 1396. آشنایی با فن سنجش از دور و کاربرد در منابع طبیعی، چاپ 11، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 247 ص.
-سیستانی بدوئی، م.، فتوحی، ص.، نگارش، ح.، رامشت، م.ح. و روستایی، م.، 1400. بررسی تفاوت ژئودایورسیتی و ژئومورفودایورسیتی منطقه ساحلی دریای عمان و زون مکران از دماغه جاسک تا خلیج گواتر، جغرافیا و توسعه، سال 19، شماره 63، ص 66-39.
-صالحی پور میلانی، ع.ر.، صدوق، ح. و رفیعی، ر.، 1400. ارزیابی ژئودایورسیتی حوضه­های آبریز مشرف به دریاچه نمک و حوض سلطان، پژوهش­های ژئومورفولوی کمی، سال 8، شماره 2، ص 84-105.
-علائی طالقانی، م.، 1396. ژئومورفولوژی ایران، انتشارات قومس، تهران، چاپ 9، 381 ص.
-عباسی، س.، حسینی، م.، پیله ور، ب. و زارع، ح.، 1388. اثر حفاظت بر تنوع زیستی گونه­های چوبی در منطقه اشترانکوه لرستان، مجله جنگل ایران، کرج، دوره 1، شماره 1، ص 155-164.
-عباسی، س.، بهداروند، م.، زارع، ح.، پیله ور، ب. و حسینی، م.، 1394. بررسی فلور، ساختار رویشی و کورولوژی عناصر گیاهی در بخشی از منطقه حفاظت شده اشترانکوه، لرستان، مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 17، شماره 1، ص 134-125.
-علوی پناه، ک.، 1397. اصول سنجش از دور نوین و تفسیر تصاویر ماهواره­ای و عکس­های هوایی، چاپ 4، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 380 ص.
-علیزاده ربیعی، ح.، 1396. سنجش از دور (اصول و کاربرد)، چاپ 14، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، 200 ص.
-فیروز آبادی، پ. و پروین، ن.، 1392. اصول علم سنجش از دور (عکس­های هوایی و تصاویر ماهواره­ای)، چاپ 7، انتشارات دانشگاه پیام نور، 128 ص.
-گلی مختاری، ل. و بیرامعلی، ف.، 1397، محاسبه و تحلیل تنوع زمینی (ژئودایورسیتی) (مطالعه موردی: شهرستان اشتهارد)، پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دوره 50، شماره 2، ص 307-322.
-گلی مختاری، ل.، نگهبان، س. و شفیعی، ن.، 1397. تحلیل مقایسه­ای ژئودایورسیتی (تنوع زمین­شناختی) در حوضه­های شمال­غربی استان فارس، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، دوره 7، شماره 3، ص 151-163.
-مقصودی، م.، مقیمی، ا.، یمانی، م.، رضایی، ن. و مرادی، ا.، 1398. بررسی ژئومورفودایورسیتی آتشفشان دماوند و پیرامون آن براساس شاخص GMI، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال 8، شماره 1، ص 52-69.
-مقدم، م.ر.، 1393. مرتع و مرتعداری، چاپ 8، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-مقیمی، ا.، 1392. ژئومورفولوژی ایران، چاپ 2، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 113 ص.
-محمودی، ف.، 1399. ژئومورفولوژی ساختمانی، انتشارات دانشگاه پیام نور.
-نیشابوری، ا.، 1389. جغرافیای زیستی، چاپ 11، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، 116 ص.
-نبوی، م.ح.، 1355. دیپاچه­ای بر زمین­شناسی ایران، چاپ 1، تهران، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 94 ص.
-نقشه زمین­شناسی 1:100000 دورود. شماره برگه: 42994، تهیه شده توسط شرکت ملی نفت ایران.
-یزدی، ع.، دبیری، ر. و شاه حسینی، ا.، 1394. جزیره هرمز، از منظر زمین­شناسی و ژئوتوریسم، دومین کنگره بین­المللی زمین­شناسی کاربردی، مشهد.
-یاراحمدی، د. و بیرانوند، ح.، 1393. جغرافیای طبیعی لرستان، چاپ 1، خرم آباد، انتشارات دانشگاه لرستان، 120 ص.
 
 
 
-Allan, J.R., Kormos, C., Jaeger, T., Venter, O., Bertzky, B., Shi, Y., MacKey, B., Van Merm, R., Osipova, E. and Watson, J.E.M., 2018. Gaps and opportunities for the World Heritage Convention to contribute to global wilderness conservation. Conservation Biology, v. 32(1), p. 116-126.
-Ali Ahmad Korori, S., Khoshnevis, M. and Matinizadeh, M., 2011. Comprehensive studies of juniperus species in Iran, The Technology of Natural Sustainable Ecosystems Group, Pooneh Press, Tehran.
-Brilha, j., Gray, M. and Pereira, D., 2018. Geodiversity: An Integrative Review as a Conrtibution to the Sustainable Management of the Whole of Nature. Environ. Sci., v. 86, p. 19-28.
-Crofts, R., 2019. Linking Geoconservation with Biodiversity Conservation in Protected Areas. International Journal of Geoheritage and Parks. Elsevier, Amsterdam, v. 7(4), p. 211-217.
- Cavender-Bares, J., John, A., Gamon, J.A. and Townsend, P.A., 2020. Remote Sensing of Plant Biodiversity. Springer open, Switzerland, 228 p.
-Dubinin, V., Stavi, I., Svorary, T., Dorman, M. and Yizhag, H., 2021. Hillslope geodiversity improves the resistance of shrubs to prolonged droughts in semiarid ecosystems. Journal of Arid Environments, v. 188, p. 104462. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jaridenv.2021.104462
-Erikstad, l., 2013. Geoheritage and Geodiversity Management – the Questions for Tomorrow. Proceedings of the Geologists Association. Elsevier, Amsterdam, v. 124(4), p. 713-719.
-Ferrando, A., Faccini, F., Paliaga, G. and Coratza, P.A., 2021. Quantitative GIS and AHP Based Analysis for Geodiversity Assessment and Mapping, Sustainability 2021, v. 13, p. 10376.
-Fox, N., Graham, L., Eigenbrod, F., Bullock, J. and Parks, K., 2022. Geodiversity Supports Cultural Ecosystem Services: An Assessment Using Social Media, Geoheritage, v. 14, p. 27. https://doi.org/10.1007/s12371-022-00665-0
-Gray, M., 2018. Geodiversity: The Backbone of Geoheritage and Geoconservation, Elsevier, Amsterdam, p. 13-25.
-Gray, M., 2012. Valuing Geodiversity in an Ecosystem Services Context. Scottish Geographical Journal, v. 128(3-4), p. 177-194.
-Gray, M., 2019. Geodiversity, Geoheritage and Geoconservation for Society. International Journal of Geoheritage and Parks, Elsevier, Amsterdam, p. 226-236.
-Gray, M., Gordon, J.E. and Brown, E.J., 2013. Geodiversity and the Ecosystem Approach: The Contribution of Geoscience in Delivering Integrated Environmental Management. Proc. Geol. Assoc, v. 124(4), p. 659-673.
-Gray, M., 2005. Geodiversity and Geoconservation: What, Why, and How? Parks Stewardship Forum, v. 22(3).
-Gray, M., 2004. Geodiversity valuing and conserving abiotic nature. John Wiley & Sons Ltd, Chichester, p. 1-434.
-Gordon, J.E., 2012. Rediscovering a Sense of Wonder: Geoheritage, Geotourism and Cultural Iandscape Experi-ences. Geoheritage, v. 4(1), p. 65-77.
-Gordon, J.E., 2018. Geoheritage, Geotourism and the Cultural Landscape: Enhancing the Visitor Experience and Promoting Geoconservation. Geosciences. Mdpi. Switzerland, v. 8(4), p. 136.
-Gordon, J.E., Barron, H.F., Hansom, J.D. and Thomas, M.F., 2012. Engaging with Geodiversity-why it Matters. Proc. Geol. Assoc, v. 123(1), p. 1-6.
-Garcia, M., 2019. Ecosystem Services Provided by Geodiversity: Preliminary Assessment and Perspectives for the Sustainable Use of Natural Resources in the Coastal Region of the State of São Paulo, Southeastern Brazil. Geoheritage, Springer. p. 1257-1266.
-Hjort, J. and Luoto, M., 2010. Geodiversity of high-latitude landscapes in Northern Finland. Geomorphology. Elsevier, Amsterdam, v. 115, p. 109-116.
-Huete, A.R., 1984. A soil-adjusted Vegetation Index (SAVI). Remote Sensing of Environment. Elsevier, v. 25(3), p. 295-309.
-Jenks, G.F., 1967. The data model concept in statistical mapping. International Yearbook
of Cartography, v. 7, p. 186-190.
-Jenness, J.S., 2004. Calculating landscape surface area from digital elevation models. Wildlife Society Bullettin, v. 3(32), p. 829-839.
-Kozlowski, S., 2004. Geodiversity: The concept and scope of geodiversity, Przeglad Geologiczny, v. 52(8), p. 833-837.
-Leme, G., 1967. Precis de Biogeography, Paris: Masson.
-Melelli, L., 2014. Geodiversity: A New Quantitative Index for Natural Protected Areas Enhancement, GeoJournal of Tourism and Geosites, v. 13(1), p. 2-12.
-Maghsoudi, M., 2021. Geodiversity of Iran, part of the Desert Landscaoe and Landforms of Iran, Springer, p. 147-163.
-Melelli, L., Vergari, F., Liucci, L. and Del Monte, M., 2017. Geomorphodiversity Index: Quantifying the Diversity of Landforms and Physical Landscape. Science of the Total Environment, v. 584-5, p. 701-714.
-Kienle, D., Walentowitz, A., Sungur, L., Chiarucci, A., Irl, S., Jentsch, A., Vetaas, O., Field, R. and Beierkuhnlein, C., 2021. Geodiversity and Biodiversity on a Volcanic Island: The Role of Scattered Phonolites for Plant Diversity and Reproductive Fitness, Biogeosciences Journal, Copernicus Publications.
-Mohammed, M., Massoud, M. and Kaldas, M., 2019. Endmembers abundance estimators based on spectral shape similalrity using genetic algorithm and generalized pattern search algorithm. J. of Applied Remote Sensing, v. 13(2), p. 173-194.
-Parks, K.E. and Mulligan, M., 2010. On the relationship between a resource-based measure of geodiversity and broad scale biodiversity patterns. Biodiversity and Conservation, v. 19, p. 251-276.
-Panizza, M., 2009. The Geomorphodiversity of the Dolomites (Italy): A key of geoheritage assessment. Geoheritage, v. 1, p. 33-42.
-Peppoloni, S. and Di Capua, G., 2012. Geoethics and Geological Culture: Awareness, Responsibility and Challenges. Annals of Geophysics, v. 55(3), p. 335-341.
-Pike, R.J. and Wilson, S.E., 1971. Elevation Relief Ratio, Hypsometric Integral, and Geomorphicarea Altitude Analysis, Bull, Geol. Soc. Am, v. 82, p. 1079-1084.
-Reynard, E. and Brilha, J., 2018. Geoheritage: Assessment, Protection, and Management, Elsevier, Amsterdam, 482 p.
-Serrano, E. and Ruiz-Flaño, P., 2007. Geodiversity: A Theoretical and Applied Concept. Geographica Helvetica, v. 62, p. 140-147.
-Sharples, C., 2002. Concepts and Principles of Geoconservation (Version 3), Tasmanian Parks & Wildlife Service, Hobart, Tasmania.
-Stavi, I., Rachmilevitch, S. and Yizhaq, H., 2015. Small-scale Geodiversity Regulates Functioning, Connectivity, and Productivity of Shrubby, Semi-arid Rangelands. Land Degradation and Development, v. 29(2), DOI:10.1002/ldr.2469.
-Sullivan, A., 2016. Cultural Heritage & New Media: A Future for the Past. John Marshall Review of Intellectual Property Law, v. 15, p. 604-646.
-Takaoka, S., 2022. Four Types of Geodiversity for Nature Conservation with a Focus on the Relationship Between Landform and Vegetation. Geoheritage, v. 14(70).
-Tukiainen, H., Alahuhta, J., Ala-Hulkko, T., Lampinen, R. and Hjort, J., 2017. Spatial relationship between biodiversity and geodiversity, Landscape Ecol, v. 32, p. 1049-1063.
-Tivy, J., 1982. Biogeography, A Study of Plants in the Ecosphere, 2nd ed., London, Longman.
-Thomas, M.F., 2012. A geomorphological approach to geodiversity - its applications to geoconservation and geotourism. Quaestiones Geographicae, v. 31(1), p. 81-89.
-Toievanen, M., Hjort, J., Heino, J., Tukiainen, H., Aroviita, J. and Alahuhta, J., 2019. Is catchment geodiversity a useful surrogate of aquatic plant species richness?. Journal of Biogeography, v. 46(2). DOI:10.1111/jbi.13648.
-World Heritage Emblem, 2020. UNESCO World Heritage Centre, Archived from the www.whc.unesco.org on 1 June 2020.
-Weiss, A., 2001. Topographic Position and Landforms Analysis, Poster Presentation, ESRI User Conference, U.S.A, San Diego, CA, 3 july 2001, p. 1-3.
-Wood, G.A., Taylor, J.C. and Godwin, R.J., 2003. Calibration methodology for mapping within-field crop variability using remote sensing. Biosystems Engineering, v. 84, p. 409-423.
-Zarnetske, A., Read, Q., Gaddis, K., Pau, S., Hobi, M., Malone, S., Costansa, J., Dahlin, K., Latimer, A., Wilson, A., Grady, J., ollinger, S. and finley, A., 2019. Towards Connecting Biodiversity and Geodiversity Across Scales with Satellite Remote Sensing. Global ecology and Biogeography, Wiley, v. 28(5), p. 548-556.
پژوهشهای دانش زمین
دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 51
پژوهشی
آبان 1401
صفحه 97-121

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار