بررسی مهم‌ترین خصوصیات فیزیکوشیمیایی موثر در طبقهبندی واحدهای مارنی استان زنجان با استفاده از تحلیل عاملی

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان

2 استاد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

3 دانشیار پژوهشی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان

4 دانشیار، دانشکده علوم ‌زمین، دانشگاه خوارزمی

5 استادیار، پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی کشور

10.29252/esrj.9.2.97

چکیده

واحدهای مارنی در حدود 4438 کیلومترمربع از سطح استان زنجان معادل 20 درصد را تشکیل می‌دهند. هدف از این مطالعه بررسی مهم­ترین خصوصیات فیزیکوشیمیایی موثر در طبقه‌بندی واحدهای مارنی استان زنجان با استفاده از تحلیل عاملی است. برای این منظور با گروه­بندی و تلفیق نقشه‌های شیب، اقلیم و واحدهای مارنی سازندهای زمین­شناسی 18 واحد کاری تعریف شد. 120 نمونه از مواد مارنی از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت شد و ویژگی­های فیزیکوشیمیایی اندازه­گیری گردید. بر اساس روش تحلیل عاملی متغیرهای فیزیکوشیمیایی برای واحدهای مارنی در سه عامل خلاصه شد. به­طوریکه عامل اول مربوط به خصوصیات فیزیکی و به­ویژه بافت خاک واحدهای مارنی می‌باشد. متغیرهای پتاسیم و سدیم محلول می‌تواند به­عنوان معرف و متغیر اصلی عامل دوم باشد و پتاسیم محلول متغیر اصلی این عامل است. درصد مواد آلی (OC) و حد خمیری می‌توانند به­عنوان متغیر اصلی عامل سوم انتخاب شود. بنابراین متغیرهای بافت خاک، پتاسیم و سدیم محلول و درصد مواد آلی و حد خمیری مهم­ترین متغیرهایی هستند که با توجه به بیشترین ضریب همبستگی با عامل‏ها در منطقه­ی مورد مطالعه انتخاب شدند. بدیهی است که هر یک از عامل‏های فوق به نحوی در خصوصیات فیزیکوشیمیایی و تفکیک و متمایز کردن واحدهای مارنی استان زنجان موثر می‌باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Marl units classified of Zanjan province based on physiochemical characteristics with using of Factor Analysis

نویسندگان [English]

  • Parviz Abdinezhad 1
  • Sadat Faiznia 2
  • Hamidreza Pyrowan 3
  • Frajulla Faiazi 4
  • Amir Ali Tabbakh Shaabani 5
1 Assistant Professor of Zanjan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center.
2 Scientific Member of Tehran Univ.
3 Associate Professor of Soil Conservation and Watershed Management Institute.
4 Scientific Member of Tehran Teacher Training Univ.
5 Scientific Member of Iranian Geological Organization and Earth Science Institute
چکیده [English]

Marly units cover about 4438 square kilometers, i. e. 20 per cent, of Zanjan province territory. In this article, the volume of runoff within marly units in Zanjan province was studied using a rain simulator. In this regard, by overlying slope, climate, and marly units of geological formation maps, a number of 18 homogeneous units were distinguished using ArcGis 9.3 software.In the field, 120 samples were depth of 30-0 cm. Physicochemical data obtained from the analysis using SPSS statistical program was used for analysis.Based on a factor analysis of all variables defined physicochemical marl units can be summarized in three factors.Where the first factor is related to the physical properties, soil texture marl units. Variables can be dissolved potassium and sodium, and potassium solution as a reagent and is the second major variable is the main variable. Organic matter (OC) and the Plastic limits(Pl) as the main variables can be selected in the third and particular organic matter. The parameters of soil texture, organic matter content and soluble potassium and sodium are important variables too Plastic limits according to the highest correlation with the selected study area. It is obvious that each of these factors somehow separate and distinct physiochemical characteristics and marl units are effective in Zanjan province.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marl
  • classification
  • physicochemical properties
  • factor analysis
  • Zanjan
  1. -احمدی، ح.، 1378. ژئومورفولوژی کاربردی ج1 (فرسایش آبی)، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران، 688 ص.
  2. -اسماعیل‌پور، ا.، 1375. بررسی مارن‌های اطراف دریاچه ارومیه و تعیین حساسیت آنها نسبت به فرسایش آبی، مرکز آموزش عالی امام خمینی، تهران، 120 ص.
  3. -حسن زاده نفوتی، م.، فیض‌نیا، س.، احمدی، ح.، پیروان، ح.ر. و غیومیان، ج.، 1387. بررسی تأثیر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی مارن‌ها بر میزان رسوب‌دهی با استفاده از مدل فیزیکی باران‌ساز، نشریه انجمن زمین‌شناسی مهندسی ایران، بهار 1387، جلد اول، شماره 1، ص 35-48.
  4. -سکوتی اسکوئی، ر.، پیروان، ح.، بروشکه، ا.، خواجه-ای، ا.، احمدی، ع. و مصطفایی، ا.، 1388. طبقه‌بندی و تعیین شاخص‌های فرسایش پذیری مارن‌های استان آذربایجان غربی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی.
  5. -عباسی، ن. و عبدی، پ.، 1384. بررسی رابطه بین خصوصیات شیمیایی مارن‌ها با رفتارهای محیطی آنها (مطالعه موردی حوزه قزل‌اوزن سفلی در منطقه طارم علیای استان زنجان)، چهارمین همایش زمین‌شناسی و محیط زیست ایران، تهران دانشگاه تربیت مدرس.
  6. -عبدی نژاد، پ.، فیض‌نیا، س.، پیروان، ح.ر.، 1390. بررسی خصوصیات فیزیکوشیمایی، مکانیکی و فرسایش پذیری سازندهای مارنی استان زنجان، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان.
  7. -غیاثوند، ا.، 1387. کاربرد آمار و نرم‌افزار SPSS در تحلیل داده‌ها، نشر لویه، تهران، 261 ص.
  8. -قدوسی، ج.، سپهریان، م.، قدیمی عروس محله، ف. و پورمتین، ا.، 1376. شناخت و طبقه‌بندی مارن‌ها و بدلندها در حوضه آبخیز، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تهران.
  9. -قدیمی، ع.م. و قدوسی، ج.، 1378. بررسی امکان طبقه‌بندی مارن‌ها براساس خصوصیات فیزیکی و شیمیائی مارن‌ها، مجله پژوهش و سازندگی، شکاره 40، 41 و 42، بهار، ص 30-34.
  10. -Benito, G., Gutierrez, M. and Zaragoza, Cs., 1993. The influence of physicochemical properties on erosion process in badland areas, Ebro Basin NE-Spain Geomorph, NF, v. 37(2), p.199-214.
  11. -Cerda, A., Ibanez, S. and calvo, A., 1997. Design and operation of a small ad portable rainfall simulator for rugged terrain, Soil Technol, v. 11, p. 163- 170.