بررسی شیمی فلدسپار پتاسیم و میکاها در پگماتیت ابراهیم عطار، واقع در جنوب‌غرب قروه، استان کردستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی معدن و متالورژی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 گروه زمین‌شناسی، دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

پگماتیت ابراهیم عطار که در ارتباط با توده­ی نفوذی مشیرآباد تشکیل شده است با تمرکزهایی از بریل همراه است. در این مقاله، کانی­های فلدسپار پتاسیم، موسکوویت و بیوتیت در زون­های حاشیه­ای این پگماتیت توسط ریزکاو الکترونی آنالیز شده و ترکیب شیمیایی آن­ها، شامل اکسیدهای اصلی و برخی عناصر کمیاب از قبیل Ta, Cs, Rb, Sr, Ba, F و Cl، با هدف بررسی فرآیندهای موثر بر تمرکز کانی­ها و تعیین میزان تفریق ماگمای مادر مورد بررسی قرار گرفته است. محتوی پایین Rb و Cs و نسبت K/Rb بالا گواه این است که درجه­ تفریق ماگمای مادر در بخش حاشیه بسیار پایین بوده است. همچنین، طبق نمودار K/Rb در برابر Rb، تبلور بیوتیت در مراحل پایانی تشکیل موسکوویت اتفاق افتاده است که می­تواند دال بر واکنش ماگما با مواد مافیک واقع در مسیر باشد. در کانی­های مورد مطالعه از فلدسپار پتاسیم تا بیوتیت، مقدار سیلیس و اکسیدهای پتاسیم و سدیم سیر کاهشی و مقدار اکسیدهای آهن، منیزیم، کلسیم، منگنز و تیتان سیر افزایشی داشته است. عدم حضور کانی­های آلومینیوم­دار متداول مانند تورمالین و یا گارنت در زون حاشیه پگماتیت ابراهیم عطار، گواه این است که محتوای آلومینیوم در ماگمای مولد بالا نبوده است. تانتالیم تنها در ساختار فلدسپار پتاسیم و میکاها جای گرفته و کانی­های متداول میزبان آن تشکیل نشده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Chemistry of K-feldspar and micas from Ebrahim Attar pegmatite, in Southwest of Qorveh, Kurdistan

نویسندگان [English]

  • Maryam Mohamadizadeh 1
  • Seyed Hossein Mojtahedzadeh 1
  • Farimah Ayati 2
1 -Mining and Metallurgical Engineering Department, Yazd University, Yazd, Iran
2 Department of Geology, Payam Noor University, Iran
چکیده [English]

Introduction
K-feldsapr, muscovite, and biotite exist in barren granites, fertile granites and rare-element pegmatites. These minerals can be host of Rb, Sr, Ba, Li, Cs, F, Sn, Zn, Sc, Nb, and Ta. Abnormalcy in the content of these elements is a good exploration tool for discriminating barren and fertile granites. Also, K/Rb ratio and Rb, Li, Cs, F, Sn, and Zn values in mentioned minerals are useful indicators for determining the degree of granitic magma fractionation. These minerals are used in classifying pegmatites and studying their genesis. In this paper, the behavior of major elements and some indicator trace elements in three minerals including K-feldsapr, muscovite, and biotite belonging to the wall zones of Ebrahim Attar pegmatite have been studied.
Materials and methods
Ebrahim Attar pegmatite was sampled. After polished thin sections preparation and minerals study, the contents of major elements and some trace elements such as Ta, Cs, Rb, Sr, Ba, F, and Cl in three minerals including K-feldsapr, muscovite, and biotite were measured using electron microprobe analysis (EMPA) in Russian Academy of Sciences. Finally, the analyzed data was interpreted.
Results and discussion
In this section, the chemical composition of major oxides and some rare elements such as Rb, Sr, Ba, Ta, Cs, F, and Cl, has been investigated in order to considering the affecting processes on minerals concentration and determining the fractionation degree of the parental magma. The wall zones of the Ebrahim Attar pegmatite have low fractionation degree. During crystallization, the parental magma has interacted with mafic crustal materials and host carbonates. Increasing in Cl, Iron oxides, Mg, Ca, Mn, and Ti contents, resulted from crustal materials, have facilitated the circumstances for crystallizing the micas (especially biotite) and have prevented Ebrahim Attar transformation from peraluminous nature to highly peraluminous. So, the common economical minerals of a LCT pegmatite and tourmaline and garnet minerals haven't formed in the wall zones of Ebrahim Attar pegmatite. The poverty of Sr in parent magma has also contributed in this matter.
Conclusion
The parental magma of Ebrahim Attar pegmatite has interacted with mafic crustal materials and host carbonates and its fractionation degree had been low in wall zones. So, Al-bearing minerals such as tourmaline and garnet haven't engendered and LCT-type mineralizations haven't formed. Beryl concentration in intermediate and core zones confirms that the results which have been understood about a zone in a pegmatite aren't necessarily accurate for other zones or pegmatites of the studied region, because of heterogeneous distribution of crystals in the pegmatites.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ebrahim Attar pegmatite
  • LCT pegmatite
  • Mineral chemistry (K-feldspar
  • Muscovite and Biotite)
  • Beryl mineralization

مراجع

-آلیانی، ف.، معانی­جو، م.، صبوری، ز. و میری، م.، 1396. پترولوژی و ژئوشیمی برخی گرانیتوئیدها و سنگ­های حدواسط در جنوب­غرب قروه (کردستان)، پترولوژی، شماره­ 33، ص 21-44.
-دانشور، ن.، 1389. بررسی لیتوژئوشیمیایی کانی­سازی تنگستن در ابراهیم عطار، جنوب­غرب قروه، پایان نامه­ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم، تهران.
-سلامی، س.، سپاهی، ع.ا. و معانی­جو، م.، 1389. مطالعه­ بریل­های موجود در پگماتیت­های ابراهیم عطار واقع در قروه، کردستان، پنجمین همایش ملی زمین­شناسی و محیط­زیست.
-سلامی، س.، 1389. مطالعه­ پگماتیت­های ابراهیم عطار به ویژه انواع بریل­دار، پایان­نامه­ کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده علوم، گروه زمین­شناسی.
-سلامی، س.، سپاهی، ع.ا. و معانی­جو، م.، 1392. مطالعه پگماتیت­های ابراهیم عطار و اسکارن­های مرتبط (جنوب­غرب قروه). مجله کانی­شناسی و بلورشناسی، شماره­ 22، ص 309-322.
-علمدار، ک.، انصاری، ا.ح. و کوهساری، ا.ح.، 1391. بررسی اولیه پتانسیل لیتیم در پگماتیت­های ایران، شانزدهمین کنفرانس کانی­شناسی و بلورشناسی ایران.
-عزیزی، ح. و محمدی، ک.، 1394. نقش اثر تتراد در الگوی عناصر نادر خاکی گرانیتوئیدهای ابراهیم عطار، جنوب­غرب قروه، تاکید بر دوقلوهای ژئوشیمیایی، نشریه علوم زمین دانشگاه خوارزمی، شماره­­ 2، ص 247-270.
-گردیده، س.، سپاهی، ع.ا. و آلیانی، ف.، 1389(a). پترولوژی منطقه­ آذرین-دگرگونی مشیرآباد-تازه­آباد (جنوب قروه، کردستان)، پایان­نامه­ کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا، دانشکده علوم، گروه زمین­شناسی.
-گردیده، س.، سپاهی، ع.ا. و آلیانی، ف.، 1389(b). پترولوژی و ژئوشیمی گرانیتوئید مشیرآباد (جنوب قروه)، مجله کانی­شناسی و بلورشناسی ایران، شماره­ 17، ص 563-580.
-محمدی­زاده، م.، مجتهدزاده، س.ح. و آیتی، ف.، 1399. بررسی رفتار ژئوشیمیایی عناصر کمیاب در سیستم گرانیت-پگماتیت مشیرآباد، جنوب­غرب قروه، کردستان، پترولوژی.
 
 
 
-Abdalla, H.M. Helba, H. and Matsueda, H., 2009. Chemistry of Zircon in Rare Metal Granitoids and Associated Rocks, Eastern Desert, Egypt. Journal of Resource Geology, v. 59(1), p. 51-68.
-Azizi, H., Asahara, Y., Mehrabi, B. and Chung, S.L., 2011. Geochronological and geochemical constraints on the petrogenesis of high-K granite from the Suffi abad area, Sanandaj-Sirjan Zone, NW Iran. Chem. Erde Geochem, v. 71, p. 363-376.
-Azizi, H., Mohamadi, K., Asahara, Y., Tsuboi, M., Daneshvar, M. and Mehrabi, B., 2016. Strongly peraluminous leucogranite (Ebrahim Attar granite) as evidence for extensional tectonic regime in the Cretaceous, Sanandaj-Sirjan zone, northwest of Iran, Chem. Erde Geochem, v. 76, p. 529-541.
-Barbarin, B., 1999. A review of the relationships between granitoid types, their origins and their geodynamic environments. Lithos, v. 46, p. 605-626.
-Breaks, F.W. and Tindle, A.G., 1997. Rare-metal exploration potential of the Separation Lake area: an emerging target for Bikita-type mineralization in the Superior Province of Ontario. In Summary of Field Work and Other Activities 1997. Ontario Geological Survey, Miscellaneous Paper, v. 168, p. 72-88.
-Breaks, F.W. and Tindle, A.G., 2001. Rare-element mineralization of the Separation Lake area, northwest Ontario: characteristics of a new discovery of complex-type, petalite-subtype, Li-Rb-Cs-Ta pegmatite. lndustrial Minerals in Canada, v. 53, p. 159-178.
-Breaks, F.W., Selway, J.B. and Tindle, A.G., 2003. Fertile peraluminous granites and related rare element mineralization in pegmatites, Superior province, northwest and northeast Ontario. Operation Treasure Hunt. Ontario Geological Survey, Open File Report 6099, 179 p.
-Breaks, F.W., Selway, J.B. and Tindle, A.G., 2005. Fertile peraluminous granites and related rare element mineralization in pegmatites, Superior province, northwest and northeast Ontario. Geological Association of Canada, p. 87-125.
-Cerny, P. Meintzer, R.E. and Anderson, A.J., 1985. Extreme fractionation in rare-element granitic pegmatites: selected examples of data and mechanisms, Canadian Mineralogist, v. 23, p. 381-421.
-Cerny, P. and Meintzer, R.E., 1988. Fertile granites in the Archean and Proterozoic fields of rare-element pegmatites: crustal environment, geochemistry and petrogenetic relationships. Recent Advances in the Geology of Granite-Related Mineral Deposits. Edited by Taylor, R.P. and Strong, D.F., CIM Special, v. 39, p. 170-207.
-Cerny, P., 1989. Exploration strategy and methods for pegmatite deposits of tantalum. In Lanthanides, Tantalum, and Niobium. Edited by Moller, Cerny and Saupe, Springer-Verlag, New York, p. 274-302.
-Cerny, P., 1991. Fertile granites of Precambrian rare-element pegmatite fields: is geochemistry controlled by tectonic setting or source lithologies. Precambrian Research, v. 51, p. 429-468.
-Cerny, P., Ercit, T.S. and Vantson, P.T., 1996. Petrology and mineralization of Tanco Rare-element pegmatite, Southeastern Manitoba. Field trip guidebook.
-Cerny, P. and Burt, D.M., 1984. Paragenesis, crystallochemical characteristics, and geochemical evolution of micas in granite pegmatites. Reviews in Mineralogy, v. 13, p. 257-297.
-Cerny, P., London, D. and Novak, M., 2012. Granitic pegmatites as reflections of their sources. Elements, v. 8, p. 289-294.
-Daneshvar, N., Azizi, H., Asahara, Y., Tsuboi, M., Minami, M. and Mohamad, Y., 2021. Geochemistry and genesis of beryl crystals in the LCT pegmatite type, Ebrahim Attar mountain, western Iran. Minerals, v. 11, p. 717-734.
-Deer, W.A., Howei, R.A. and Zussiman, J., 2003. Sheet silicates: Micas. Rock-forming minerals. 2nd Edition, Geological Society of London, 758 p.
-Didar, P., Nezafati, N., Emami, M.H. and Solgi, A., 2014. Geology and mineralogy of South of Mashhad pegmatites with special attitude on Li mineralization. Journal of Earth Sciences, v. 94, p. 209-218.
-Ercit, S.T., 2005. REE-Enriched Granitic Pegmatites. In Linnen, R.L. and Samson, I.M., eds., Rare Element Geochemistry and Mineral Deposits: Geological Association of Canada, GAC Short Course Notes, v. 17, p. 175-199.
-Ercit, T.S., Groat, L.A. and Gault, R.A., 2003. Granitic pegmatites of the O'Grady batholith, N.W.T., Canada: a case study of the evolution of the elbaite subtype of rare-element granitic pegmatite. Canadian Mineralogist, v. 41, p. 117-137.
-Ercit, T.S., 1992. Oxide mineralogy of the Mattawa pegmatite district-extreme Ta fractionation for muscovite class pegmatites. Geological Association of Canada / Mineralogical Association of Canada, Program with Abstracts, v. 17, p. 32-51.
-Foord, E., Cerny, P., Jackson, L.L., Sherman, D.M. and Eby, R.K., 1995. Mineralogical and geochemical evolution of micas from miarolitic pegmatites of the anorogenic Pikes-Peak batholith, Colorado. Mineralogy and Petrology, v. 55, p. 1-26.
-Goad, B.E., 1990. Granitic pegmatites of the Bancroft area, southeastern Ontario: Ontario Geological Survey, Open File Report 5717, 459 p.
-Gunn, G., 2014. Critical metals handbook. Published in collaboration with the British Geological Survey, A co-publication between the American Geophysical Union and Wiley, 451 p.
-Larens, R., 2002. The distribution of Rare-Earth Elements in K-feldspars as an indicator of petrogenetic processes in granitic pegmatites: examples from two pegmatite fields in Southern Norway. The Canadian Mineralogist, v. 40, p. 137-151.
-Linnen, R.L., 1998. The solubility of Nb-Ta-Zr-Hf-W in granitic melts with Li and Li+F: Constraints for mineralization in rare metal granites and pegmatites. Economic Geology, v. 93, p. 1013-1025.
-Mahmoudi, Sh., Corfu, F., Masoudi, F., Mehrabi, B. and Mohajjel, M., 2011. U–Pb dating and emplacement history of granitoid plutons in the northern Sanandaj–Sirjan Zone, Iran. Journal of Asian Earth Sciences, v. 41, p. 238-249.
-Marchal, K.L., Simmons, W.B., Falster, A.U., Webber, K.L. and Roda-Robles, E., 2014. Geochemistry, mineralogy, and evolution of Li-Al micas and feldspars from the Mount Mica Pegmatite, Maine, USA. Canadian Mineralogist, v. 52, p. 221-233.
-Melcher, F., Graupner, T., Gäbler, H., Sitnikova, M., Henjes-Kunst, F., Oberthür, T., Gerdes, A. and Dewaele, S., 2015. Tantalum–(niobium–tin) mineralisation in African pegmatites and rare metal granites: Constraints from Ta–Nb oxide mineralogy, geochemistry and U-Pb geochronology. Journal of Ore Geology Reviews, v. 64, p. 667-719.
-Pesquera, A., Torres-Ruiz, J., Gil-Crespo, P.P. and Velilla, N., 1999. Chemistry and genetic implications of tourmaline and Li-F-Cs micas from the Valdeflores area (Caceres, Spain). American Mineralogist, v. 84, p. 55-69.
-Rosing-Schow, N., Muller, A. and Friis, H., 2018. A comparison of the mica geochemistry of the pegmatite fields in southern Norway. The Canadian Mineralogist, v. 56, p. 463-488.
-Selway, J.B., Breaks, F.W. and Tindle, A.G., 2005. A Review of Rare-Element (Li-Cs-Ta) Pegmatite Exploration Techniques for the Superior Province, Canada, and Large Worldwide Tantalum Deposits. Journal of Exploration and Mining Geology, v. 14(1-4), p. 1-30.
-Sepahi, A.A., Maanijou, M., Salami, S., Gardideh, S. and Khaksar, T., 2012. Mineral chemistry and geothermobarometry of Moshirabad pluton, Qorveh, Kurdistan, western Iran. Island Arc, v. 21, p. 170-187.
-Whitney, D.L. and Evans, B.W., 2010. Abbreviations for names of rock-forming minerals. American Mineralogist, v. 95, p. 185-187.
-Wise, M.A., 1995. Trace-element chemistry of lithium-rich micas from rare-element granitic pegmatites. Mineralogy and Petrology, v. 55, p. 203-215.
-Yajam, S., Scarrow, J.H., Ghalamghash, J. and Bea, F., 2015. The spatial and compositional evolution of Late Jurassic Ghorveh-Dehgolan plutons of the Zagros Orogen, Iran: SHRIMP zircon U-Pb and Sr and Nd isotope evidence. Geologica Acta, v. 13, p. 25-43.
 
 
پژوهشهای دانش زمین
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 50
پژوهشی
مرداد 1401
صفحه 129-142

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار