بررسی نقش مورفوتکتونیک بر ناهنجاری الگوی زهکشی رود، البرز شمالی

نوع مقاله : مروری

نویسنده

دانشگاه مازندران

چکیده

رودخانه‌ها نسبت به حرکات تکتونیکی حساس هستند. ارتباط نزدیکی بین لندفرم‌های رودخانه‌ای و حرکات تکتونیکی وجود دارد. این تحقیق اثرات فعالیت‌های تکتونیکی جدید را بر روی شبکه زهکشی در مناطق کوهستانی البرز شمالی (حوضه‌های آبریز واز و لاویج در استان مازندران) مورد بررسی قرار می‌دهد. شاخص‌های ژئومورفیک معیارهایی هستند که قادر به کشف واکنش لندفرم‌ها نسبت به فرایندهای تغییر شکل هستند. این حوضه‌ها از نظر زمین شناسی مشتمل بر توالی رسوبات دریایی و خشکی از مزوزوئیک تا سنوزوئیک هستند. گسل‌های متعددی در منطقه مورد مطالعه مشخص شده‌اند. پارامترهای مورفومتریک محاسبه شده در این تحقیق شاخص‌های ژئومورفیک و پارامترهای سلسله مراتبی شبکه زهکشی هستند. شاخص‌های ژئومورفیک محاسبه شده در این تحقیق، نشان دهنده‌ی فعالیت تکتونیکی منطقه است. با توجه به پارامترهای سلسله مراتبی شبکه هیدروگرافی، عدد آنومالی سلسله مراتبی (Ha) و شاخص آنومالی سلسله مراتبی (Δa)، نقش تکتونیک در سازماندهی شبکه زهکشی حوضه‌های واز و لاویج کم است.  

کلیدواژه‌ها


  1. - بهرامی، ش.، مقصودی، م.، و بهرامی، ک.، 1390. بررسی نقش تکتونیک در ناهنجاری مورفومتری شبکه‌ی زهکشی در چهار حوضه‌ی آبخیز در زاگرس، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 76، ص 51-70.
  2. - بیاتی خطیبی، م.، 1388. تشخیص فعالیت های نئوتکتونیکی درحوضه آبریز قرنقوچای با استفاده از شاخص‌های ژئومورفیک و مورفوتکتونیک، فضای جغرافیایی، شماره 25، ص 23-50 .
  3. - ثروتی، م.ر.، و اسماعیلی، ر.، 1380. سازوکار فرسایش در حوضه آبخیز لاویج رود (جنوب شهرنور)، نشریه علوم زمین دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی، شماره‌های 4و5، ص 153-167.
  4. - درویش زاده، ع.، 1370. زمین شناسی ایران، انتشارات نشر دانش امروز، تهران، 901ص.
  5. - رامشت، م.ح.، سیف، ع.، شاه‌زیدی، س.س.، و انتظاری، م.، 1388. تأثیر تکتونیک جنبا برمورفولوژی مخروط افکنه‌ی درختنگان در منطقه‌ی شهداد کرمان، جغرافیا و توسعه، شماره 16، ص 29-46.
  6. - سلیمانی، ش.، 1378. رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان بانگرشی برمقدمات دیرینه لرزه شناسی انتشارات پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران، 125ص.
  7. - عباسی، ع.‌ر.، و علمی‌زاده، ه.، 1389. تجزیه و تحلیل نقش نئوتکتونیک در مورفولوژی و رفتار شبکه زهکشی (مطالعه موردی: حوضه انجیران)، جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 1، ص 57-75.
  8. - کرمی، ف.، 1388. ارزیابی ژئومورفیک فعالیت های تکتونیکی در حوضه زهکشی∗سعید آبادچای، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 69، ص 67-82.
  9. - گورابی، ا.، و نوحه‌گر، ا.، 1386. شواهد ژئومورفولوژیکی تکتونیک فعال حوضه آبخیز درکه، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 60، ص 177-196.
  10. - مقصودی، م.، جعفری اقدم، م.، و باقری سیدشکری، س.، 1391. تحلیل عوامل موثر در آنومالی الگوی شبکه زهکشی تاقدیس نسار(زاگرس شمال غربی)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 104، ص 105-131.
  11. - یمانی، م.، قاسمی، م.ر.، علوی‌پناه، س.ک.، و گورابی، ا.، 1388. مورفوتکتونیک ناحیه دهشیر با استفاده از تکنیک‌های ژئومورفومتری، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 71، ص 1- 20.
  12. -Bahrami, S., 2013. Tectonic controls on the morphometry of alluvial fans around Danehkhoshk anticline, Zagros, Iran, Geomorphology, v. 180–181, p. 217–230.
  13. -Ferraris, F., Firpo, M., and Pazzaglia, F.J., 2012. DEM Analyses and Morphotectonic Interpretation: The Plio-Quaternary Evolution of the Eastern Ligurian Alps, Italy, Geomorphology, v. 149-150, P. 27-40.
  14. -Font, M., Amorese, D., and Lagarde, J.L., 2010. Dem and GIS analysis of the stream gradient index to evaluate effects of tectonics: the Normandy intraplate area (NW France). Geomorphology, v. 119, p. 172–180.
  15. -Gao, M., Zeilinger, G., Xu, X., Wang, Q., and Hao, M., 2013. DEM and GIS analysis of geomorphic indices for evaluating recent uplift of the northeastern margin of the Tibetan Plateau, China, Geomorphology, v.190, p. 61–72.
  16. -Giaconia, F., Booth-Rea, G., Martinez- Martinez, J.M., Azanon, J.M., Perez-Pena, J.V., Perez-Romero, J., and Villegas, I., 2012. Geomorphic Evidence of Active Tectonics in the Sierra Alhamilla (Eastern Betics, SE Spain), Geomorphology, v. 145-146, p. 90-106.
  17. -Goudie, A.S., 2003. Encyclopedia of Geomorphology, vol. 1 and 2, Routledge Ltd, Londan.
  18. -Guarnieri, P., and Pirrotta, C., 2008. The response of drainage basins to the late Quaternary tectonics in the Sicilian side of the Messina Strait (NE Sicily), Geomorphology, v. 95, p. 260-273.
  19. -Keller, E.A., and Pinter, N., 2002. Active Tectonics: Earthquakes, Uplift and Landscape, Prentice-Hall
  20. -Maroukian, H., Gaki-Papanastassiou, K., Karymbalis, E., Vouvalidis, K., Pavlopoulos, K., Papanastassiou, D. and Albanakis, K., 2008. Morphotectonic control on drainage network evolution in the Perachora Peninsula, Greece, Geomorphology, v. 102, p. 81–92.
  21. -Pedrera, A., Perez-Peña, J.V., Galindo-Zaldivar, J., Azañon, J.M., and Azor, A., 2009. Testing the Sensitivity of Geomorphic Indices in Areas of Low-rate Active Folding (Eastern Betic Cordillera, Spain), Geomorphology, v. 105, P. 218-231.
  22. -Perez-Peña, J.V., Azor, A., Azañon, J.M., and Keller, E.A., 2010. Active Tectonics in the Sierra Nevada (Betic Cordillera, SE Spain): Insights from Geomorphic Indexes and Drainage Pattern Analysis, Geomorphology, v. 119, P. 74-87.
  23. -Ribolini, A., and Spagnolo, M., 2008. Drainage network geometry versus tectonics in the Argentera Massif (French–Italian Alps), Geomorphology, v. 93, p.253–266.
  24. -Zavoianu, I., 1985. Morphometery of drainage basin, Elsevier, Amsterdam, 235 p.