1
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه تهران
2
استادیار دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران
3
استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
بیابان زایی عارضه ای طبیعی است که زیستگاه های مختلف جهان را به اشکال مختلف تهدید می کند وآثار سوء این پدیده در مناطق مختلف کره زمین قابل مشاهده است. استفاده از سیستم های ارزیابی برای بررسی روند تخریب و اتخاذ راهکار مناسب جهت مقابله با این پدیده امری ضروری و حائز اهمیت است. در این میان انتخاب شاخص هایی که بتواند تصویری روشن و گویا از وضعیت بیابان زایی نشان دهد در تصمیم گیری های مربوطه نقش اساسی دارد. در این پژوهش در ابتدا شاخص های موثر در بیابان زایی بر مبنای DPSIR شناسایی و به وسیله کارشناسان مربوطه نمره دهی شدند.با کمک روش آنتروپی شانون، معیارهای مناسب برای ارزشیابی شاخص ها، وزن دهی وسپس با بکارگیری روش تصمیم گیری رتبه ای TOPSIS موثرترین شاخص های ارزیابی بیابان زایی تعیین شدند. نتایج پژوهش نشان داد که برای ارزش یابی شاخص ها معیارهایی همچون نقش بازدارندگی با وزن322/0 دارای بالاترین اهمیت و معیار سهولت پایش و ارزیابی با وزن141/0دارایکمترین اهمیت در بین سایر معیارها می باشد. در میان شاخص های رتبه بندی شده، شاخص های مدیریت اراضی کشاورزی، مدیریت چرا و بطور کلی شاخص های پاسخ Response با میانگین وزنی 56/0در چارچوب DPSIR اهمیت بالایی دارند و بنابراین در مدیریت و مقابله با بیابانی شدن در اولویت قرار دارند.
- آذر، ه. ع.، 1391. بررسی شاخص‌های موثر آب و کاربری اراضی در تعیین شدت بیابانزایی بر اساس چارچوب DPSIR، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
- اختصاصی، م.ر.، و سپهر، ع.، 1389. روشها و مدل های ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول، 288 ص.
- پور طاهری، م.، 1389. کاربرد روش های تصمیم گیری چند شاخصه در جغرافیا، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 223ص.
- صادقی روش، ع.، 1389. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) در ارزیابی راهبردهای بیابان زدایی (مطالعه موردی: منطقه خضرآباد یزد)، تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد17، شمارة1، ص 35-50.
- سپهر، ع.، اختصاصی، م.ر.، و المدرسی، علی.، 1391 . ایجاد سامانه شاخص های بیابانزایی بر اساس DPSIR (بهره گیری از روش فازی-تاپسیس)، جغرافیا و برنانه ریزی محیطی، شماره 23، ص 50-33.
- سپهر، ع.، و پرویان، ن.، 1390. تهیه نقشه آسیب پذیری بیابانزایی و اولویت بندی راهبردهای مقابله در اکوسیستم‌های استان خراسان رضوی بر پایه الگوریتم نارتبه ای پرامسه. پژوهش های دانش زمین، شماره 8 ، ص 71-58 .
- مومنی، م.، 1385. مباحث نوین تحقیق در عملیات، تهران: انتشارات دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، 325 ص.
-D’Odorico, P., Bhattachan, A., Davis, k., Ravi, S., and Runyan, C., 2013. Global desertification: Drivers and feedbacks. Advances in Water Resources, v. 51 , p. 326–344.
-Grau, J. B., Ant´on, J. M., Tarquis, A. M., Colombo, F., de los R´ıos, L., and Cisneros, J. M., 2010. An application of mathematical models to select the optimal alternative for an integral plan to desertification and erosion control (Chaco Area – Salta Province – Argentina). Biogeosciences, v. 7, p.3421–3433.
-Higgs, G., 2006 . Integrating multi-criteria techniques with geographical information systems in waste facility location to enhance public participation, Journal of Waste Management & Research, v. 24, p. 105-117.
-Jamali, A.K., Ghodusi, J., and Farahpour, M., 2005 . GIS and Spatial Decision Support System for desertification Mitigation inWatershed, ACRS 2005.
-Sepehr. A., Zucca, C., 2012. “Ranking Desertification Indicators Using TOPSIS Algorithm”, Journal of Natural Hazards, v.63 (3), P. 1137-1153.
-Kristensen, p., 2004. The DPSIR Framework , National Environmental Research Institute, Denmark Department of Policy Analysis European Topic Centre on Water, European Environment Agency 27-29, September 2004.
-Mashayekhan, A., and Honardoust, F., 2011. Multi-Criteria Evaluation Model for Desertification Hazard Zonation Mapping using GIS. Journal of Applied Biological Sciences, v. 5 (3), p. 49-54, 2011.
)