بررسی اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات خاک و مورفومتری مخروط افکنه دشت ذهاب کرمانشاه

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری رشته جغرافیای طبیعی- ژئومورفولوژی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

ته‌نشین شدن رسوبات سیلاب ورودی به سیستم پخش سیلاب سبب تغییرات خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک می‌گردد. سیستم پخش سیلاب همچنین با کنترل آب و رسوب حوزه بالادست منجر به تغییرات مورفومتریک مخروط افکنه می­گردد. هدف از این مطالعه ارزیابی ویژگی­های فیزیکو شیمیایی خاک و بررسی تغییرات مکانی بخش­های مختلف مخروط­افکنه دشت ذهاب تحت­تاثیر سامانه پخش سیلاب واقع در بالادست آن در آبخیز دشت­ذهاب می­باشد. به­این منظور ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی در 42 نمونه خاک در عرصه پخش سیلاب و شاهد اندازه­گیری شد. همچنین تغییرات مکانی مخروط افکنه قبل و بعد از احداث سامانه پخش سیلاب ارزیابی شد. مقایسه میانگین داده­ها با استفاده از آزمون واریانس نشان داد که مقادیر سدیم، فسفر، پتاسیم، نیتروژن، آهک، pH، هدایت ­الکتریکی خاک در عرصه پخش و شاهد اختلاف معنی­داری ندارد ( 05/0<p). نتایج حاکی از افزایش معنی­دار رس و سیلت و کاهش معنی­دار ماسه در عرصه پخش سیلاب نسبت به شاهد می­باشد (05/0>p). سامانه پخش سیلاب دشت ذهاب منجر به تغییرات مکانی بخش­های مختلف مخروط­افکنه در سال­های بعد از احداث آن گردیده است به طوری‌که آبگیری سامانه پخش سیلاب منجر به کاهش سطح فعال نسبت به سطح غیرفعال مخروط­افکنه شده است.

عنوان مقاله [English]

Pursuing effects of water spreading system on soil properties and morphometry of alluvial fan in “Zahab” plain

چکیده [English]

Introducing a large volume of floods containing lots of minerals and suspended charges with different origins, would gradually alter physical and chemical properties of soil, almost by intense sedimentation and initiating soluble and fine materials to sediments. On the other hand, water spreading system would alter morphometric properties of alluvial fan by controlling water and sediments of upstream zone. Evaluation of physical and chemical properties of soil in Zahab plain watershed and spatial variation of its alluvial fan are the purpose of this research. In order to evaluate these properties, 42 samples and control samples were taken from altered and non-altered soil in depth of 20cm. And also in order to monitor spatial variation of alluvial fan Aerial Photo 1/55000 of 1955’s, photos of “landset ETM” satellite of 2000’s and Google Earth photos of 2012’s were used. Moreover complementary data and information were gathered by in-situ monitoring. Comparing the values of parameters, using ANOVA, significant deviations were observed in some parameters. There were not a considerable deviation in parameters such as Na, P, K, N, lime, ph and electrical conductivity, comparing samples and control samples (p>0.05). On the other hand, results showed a noticeable increase in clay particles and decrease in sand particles (p

کلیدواژه‌ها [English]

  • water spreading system- physical and chemical properties of soil- alluvial fan- Zahab plain

مراجع

  1. -احمدی، ح.، 1378. ژئومورفولوژی کاربردی، جلد اول، انتشارات دانشگاه تهران. 614 ص.
  2. -برآبادی، ح.، 1391. ارزیابی تأثیر پخش سیلاب در کاهش بیابان‌زایی بر اساس دو معیار پوشش گیاهی و خاک (مطالعه موردی: شهرستان سبزوار)، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
  3. -بیات، ا.، کریم‌زاده، ح.، کریمیان اقبال، م. و خادمی، ح.، 1392. تکوین پدوژئومورفویک یک مخروط‌افکنه در مرکز ایران، نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 66، شماره 2، ص 191-206.
  4. -پادیاب، م.، 1389. بررسی تغییرات فیزیکو شیمیایی رسوب عرصه پخش سیلاب دشت امام‌زاده جعفر گچساران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
  5. -ثروتی، م.، 1371. ژئومورفولوژی ساختمانی و اقلیمی در منطقه کاشمر- جشن نامه دکتر محمد حسن گنجـی، مجموعه مقالات جغرافیایی به کوشش ایرانپور جزنی ، ص 275-261.
  6. -پادیاب، م.، فیض‌نیا، س. و شفیعی، ا.، 1392. ارزیابی اثرهای پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک (مطالعه موردی: ایستگاه پخش سیلاب گچساران)، -فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران جلد 20، شماره 1، صفحه 117- 161.
  7. -جوادی، م. و محمودی میان آباد، ا.، 1389. "بررسی اثرات پخش سیلاب در تغییر برخی خصوصیات فیزیکی وشیمیایی خاک (مطالعه موردی: پخش سیلاب جاجرم)"، فصلنامه علوم و فنون منابع طبیعی، سال ششم، شماره اول، ص 12-1.
  8. -سرشته‌داری، ا.، 1383. اثرات طرح پخش سیلاب بر نفوذپذیری و حاصل‌خیزی خاک، پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، شماره 62.
  9. -سکوتی اسکویی، ر.، مهدیان، م.، مجیدی، ع.، احمدی، ع.، مهدی‌زاده، م. و خانی، ج.، 1384. "بررسی تاثیر پخش سیلاب بر خصوصیات خاک در آبخوان پلدشت آذربایجان غربی"، پژوهش و سازندگی در منابع طبیعی، شماره 67، ص 42-50.
  10. -فخری، ف.، 1382. بررسی تأثیر پخش سیلاب بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک و پوشش گیاهی ایستگاه پخش سیلاب تنگستان استان بوشهر، پایان-نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
  11. -فخری، ف.، جعفری، م.، مهدیان، م. و آذرنیوند، ح.، 1384. "تاثیر پخش سیلاب بر برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک ایستگاه تحقیقاتی تنگستان- استان بوشهر"، فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان ایران، جلد 12، شماره 3، ص 233-248.
  12. -فروزه، م. ر. و حشمتی، غ.، 1378. بررسی تأثیر پخش سیلاب بر برخی از ویژگی‌های پوشش گیاهی و خاک سطحی (مطالعه موردی، دشت گربایگان فسا)، فصلنامه پژوهش و سازندگی، شماره 79، ص 11-20.
  13. -قاسمی، ا. و حیدری، ح.‌ا.، 1388. ارزیایی اثرات پخش سیلاب بر خصوصیات خاک و ویژگی‌های رویشی گونه‌های کنار، کهور و کرت در ایستگاه پخش سیلاب تنگستان استان بوشهر، مجله پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل جلد شانزدهم، شماره چهارم، ص 59-72.
  14. -کدخداپور، م. و بمان میرجلیلی، ع.، 1388. بررسی اثرات پخش سیلاب بر روند تغییرات حاصلخیزی خاک در ایستگاه پخش سیلاب هرات یزد، پژوهش‌های آبخیزداری در پژوهش و سازندگی، شماره 82، ص 12-20.
  15. -کمالی، ک.، مهدیان، م. ح.، سلیمانی، ر.، انگشتری، ح. و احمدیان، ح.،1390. بررسی روند تغییرات نیتروژن کل، فسفر و پتاسیم قابل استفاده در ایستگاه‌های پخش سیلاب کشور، مجله پژوهش‌های آبخیزداری، شماره 91، ص 12-21.
  16. -گودرزی، م. و شریعتی، م. ح.، 1382. تأثیر پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک در سمنان، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، سال دهم، شماره 3، ص 139-151.
  17. -واعظی، ع.، حسین شاهی، ا. و عبدی نژاد، پ.، 1391. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک تحت-تأثیر پخش سیلاب در ایستگاه قره چریان زنجان، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال 16، شماره 62.
  18. -Asadian, Gh., 2001. The effect of flood spreading on soil infiltration in Kaboodar Ahang station, Proceedings of second conference of researches of flood spreading, Soil Conservation and Watershed Management Research Center, Tehran, Iran, (In Persian), p. 51-53.
  19. -Branson, F.A., 1956. Range forage production changes on a water spreader in southeastern Montana, j, Range Manage, v. 9, p. 187-191.
  20. -Ghazavi, R., Vali, A. and Eslamian, S., 2010. Impact of Flood Spreading on Infiltration Rate and Soil Properties in an Arid Environment. Water Resources Management, v. 24(11), p. 2781-2793. http://doi.org/10.1007/s11269-010-9579-y
  21. -Gomez Villar, A., Garcia Ruiz, J. M., 2000. Surface sediment characteristics and present dynamic in alluvial fans of the central Spanish Pyrnees, Geomorphology, v. 3(4), 127-144.
  22. -Harvey, A. M., 1997. The role of alluvial fans in arid zone fluvial systems, in: Thomas D.S. G. (Ed.), Arid Zone Geomorphology: Process, Form and Change in Drylands, John Wiley & Sons, 648 p.
  23. -Langlois, J.L. and Mehuys, G.R., 2003. Intra-storm study of solute chemical composition of overland flow water in two agricultural fields, journal environmental quality, v. 32, p. 2301-2310.
  24. -Meng, T.P., Taylor, H.M., Fryrer, D.W. and Gomez, J F., 1987. Models to predict water retention in semiarid sandy soils, Soil Science Society of America Journal, v. 51, p. 1563-1565.
  25. -Naderi, A.A., Kowsar, S.A. and Sarafraz, A.A., 2000. Reclamation of a sandy desert through Floodwater Spreading: L Sediment-Induced changes in selected soil chemical and physical properties, Journal of Agriculture Science Technology, v. 2, p. 9-20.
  26. -Rutherford, P.M., McGill, W.B., Arocena, J.M. and Figueiredo, C.T., 2008. Total nitrogen, In: M.R. Carter and E.G. Gregorich (Editors), Soil Sampling and Methods of Analysis, CRC Press, Taylor & Francis.
  27. -Sarreshtehdari, A. and Skidmore, A. K. 2005. Soil Properties Changing after Flood Spreading Project (Case study in Iran). ICID 21st European Regional Conference 2005, Frankfurt (Oder) and Slubice, Germany and Poland, p.489-490.
  28. -Soleimani, R., Mahdian, M.H., Kamali, K., Pirani, A., Azami, A. and Shafiee, Z., 2007 .Effects Of Flood Spreading On Variability Of Soil Physical And Chemical Properties In South Western IRAN,13th international conference rainwater catchment systems, Sydney, 2007.
  29. -Tesfai, M. and Stroosnijder, L., 2001. The Eritrean spate irrigation system, Agricultural Water Management, v. 48, p. 51-60.
  30. -Yimer, F., Ledin, S. and Abdelkadir, A., 2006. Soil organic carbon and total nitrogen stocks as affected by topographic aspect and vegetation in the Bale Mountains, Ethiopia, Geoderma, v. 135, p. 335-344.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار