بررسی نقش عوامل ساختاری در ظهور چشمه‌های منطقه کارستی ایذه با استفاده از سنجش از دور و GIS

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، استاد مدعو دانشگاه پیام نور مسجدسلیمان

2 دانشیار تکتونیک، عضو هیأت علمی دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز

3 کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز

4 کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، استاد مدعو دانشگاه پیام نور خرم‌آباد

چکیده

از عوامل مؤثر در ایجاد و گسترش کارست می­توان به سنگ­شناسی، توپوگرافی، میزان نزولات، سطوح ناپیوستگی و زمین­شناسی ساختمانی اشاره نمود. زمین‌شناسی ساختمانی یک ناحیه با مشخص کردن مسیرهای جریان کلی در آبخوان و توسعه انحلالی مسیرهای جریان، نقش عمده­ای در تعیین رفتار سیستم جریان آب زیرزمینی در پهنه‌های کارستی ایفا می­کند. در این پژوهش نقش عوامل ساختاری در ظهور چشمه­ها در منطقه ایذه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا مبادرت به تهیه لایه­های اطلاعاتی عناصر تکتونیکی، خطواره­ها، شیب و پتانسیل کارست شدگی با استفاده از نقشه­های توپوگرافی، زمین­شناسی، بررسی عکس­های هوایی و پردازش تصاویر ماهواره­ای شد. لایه­های اطلاعاتی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) با لایه چشمه­ها همبستگی داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد تمرکز چشمه­ها در رده­های پایین شیب توپوگرافی (18-7 درجه) و­ ارتفاع (491- 941 متر) بیشتر است. بیشترین تعداد چشمه­ها در لایه­هایی با شیب­ کم و در سازند آهکی آسماری می­باشد. ارتباط نزدیکی بین عناصر تکتونیکی با فراوانی چشمه­ها وجود دارد به­طوری که چشمه­ها در فاصله0 تا 2389 متری از عناصر تکتونیکی و در اطراف گسل­های با طول 3 تا 9 کیلومتر می­باشد. شیب یال­های ساختارهای چین­خورده به گونه­ای است که باعث هدایت جریان آب به سمت سازندهای مجاور می­گردد، بنابراین رخنمون بسیاری از منابع آبی مجاور، نشأت گرفته از این  ساختارها می­­باشد. این روابط نشانگر نقش بارز عناصر تکتونیکی و لزوم توجه به آن­ها در بررسی استعداد منابع و انتقال آب­های زیرزمینی در مناطق کارستیک می­باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. -آقانباتی، ع.، 1383. زمین‌شناسی ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
  2. -ترک قشقایی نژاد، س.، 1389. پتانسیل‌یابی آب-های زیرزمینی تاقدیس کارستی بیرگ با استفاده از GIS و RS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد هیدروژئولوژی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  3. -رنگزن، ک.، آبشیرینی، ا.، و چرچی، ع.، 1383. استفاده از سنجش از دور و GIS در بررسی ارتباط عوامل ساختاری، لیتولوژیکی و توپوگرافی در برونزد چشمه‌های تاقدیس پابده – لالی، بیست و سومین همایش علوم زمین، تهران.
  4. -عبادیان، س.، 1381. ارزیابی عوامل مؤثر در پتانسیل آب‌های کارستی کوه‌های گر و برم فیروز در استان فارس با استفاده از اطلاعات رقمی ماهواره‌ای و روش‌های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز.
  5. -کشاورزی، م.، 1385. بررسی نواحی مناسب و ارائه روشی بهینه برای تغذیه مصنوعی در منطقه ایذه- پیون، بیست و چهارمین گردهمایى علوم زمین، تهران.
  6. -کشاورزی، م.، کلانتری، ن.، و رئیسی، ع.، 1384. بررسی عوامل موثر بر ظهور چشمه‌های ایذه، بیست و چهارمین گردهمایى علوم زمین، تهران.
  7. -کلانتری، ن. ، و محمدی احمد آبادی، ر.، 1379. بررسی هیدروشیمیایی منابع آب ارتفاعات جنوب بهشهر و ارتباط آن با توسعه کارست منطقه، چهارمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، تبریز،
  8. -کلانتری، ن.، کرمی فرد، م.، و چرچی، ع.، 1385. بررسی اثر شکستگی‌ها بر ظهور چشمه‌های منطقه سردشت شهیون در استان خوزستان، فصلنامه علمی پژوهشی علوم زمین، شماره 62، ص 62-71.
  9. -مهندسین مشاور پورآب.، 1388. مطالعات شناخت منابع آب تاقدیس‌های شاویش، تنوش، کمردراز و پیون، گزارش هیدروژئولوژی، جلد دوم.
  10. -ناصری، ح.، و علیجانی، ف.، 1381. مطالعه هیدروژئوشیمی و آلودگی آب‌های زیرزمینی دشت ایذه، سازمان آب و برق خوزستان واحد تحقیقات و استانداردهای مهندسی آب.
  11. -Das, D., 1996. Environmental appraisal for water resource development Proceedings, International Conference on Disaster Management (ICODIM) 499-507 Guwahati: India, Organized by Tejpur University.
  12. -Desmarias, K., and Rojstaczer, S., 2002. Inferring source waters from measurements of carbonate spring response to storms, Journal of Hydrology, v.260, p.118-134.
  13. -Ford, D., and Williams, P.D., 2007. Karst Hydrogelogy and Geomorphology. John Wiley & Sons Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester, 576 p.
  14. -Kastening, E.H., 1977. Faults as positive and negative influences on groundwater flow and conduit enlargement, In: hydrologic problems in karst regions. Edited by: Dilamarter, R. and Csallany, S. C. West ky. University, 486 p.
  15. -Kazemi, R., 2003. Reconnaissance of karst hydrology In the Lar catchment, Iran using RS and GIS, International anstitute for geo-information science and earth observation enschede, the Netherlands.
  16. -Mabee, S.B., Hardcastle, K.C., and Wise, D.W., 1994. A method for collecting and analyzing ineament for regional- scale fractured bedrock aquifer studies. Ground Water, v. 32 (6), p.884- 894.
  17. -Minor, T.C., Russell, M., Chesley, M., Englin, J., Sander, P., Carter, J., Knowles, B., Acheampong, S., and Mckay. A., 1995. Application of geographic information system technology to water well siting in Ghana, West Africa: a Feasibility study. Publ. No. 44033, Desert Research Institute, Reno, USA, 53 p.
  18. -Rahnemaei, M., 2005. Application of spectral analysis of daily water level and spring discharge hydrographs data for comparing physical characteristics of karstic aquifers, Journal of Hydrology, v. 311, p. 106-116.
  19. -Solomon, S., and Quiel, F., 2006. Groundwater study using remote sensing and geographical information systems (GIS) in the central highlands Eritrea. Hydogeology Journal, v.14(6), p.1029-1041.
  20. -Stocklin, J., 1968. Structural history and tectonics of Iran: A review, Am. Asso. Geology Bulletin. v. 52(7), p.1229-1258.
  21. -Williams, P.D., 1983. The role of the subcutaneous zone in karst hydrology, Journal of hydrology. v.61, p.45-67.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار