بازاندیشی در مفاهیم مرتبط با فرآیندهای رشد و اشکال سکونتی در مناطق کلانشهری

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 شهید بهشتی

چکیده

کلانشهرها تحت­تأثیر عوامل بیرونی و درونی به سوی نواحی پیرامونی خود گسترش می­یابند و در این روند منجر به شکل­گیری اشکال سکونت و فعالیت با ویژگی­های مختص به خود می­شوند که شناخت آن از جمله­ وظایف برنامه­ریزان شهری محسوب می­شود. در این نوشتار به دسته­بندی مفاهیم مرتبط با فرآیندهای فضایی رشد و اشکال سکونتی در مناطق کلانشهری مبادرت شد. تحقیق حاضر از سنخ تحقیقات توصیفی- تحلیلی و از آنجا که در پی کشف و شناسایی متغیرهای مهم و طبقه­بندی آن­ها و در برخی موارد ارتباط الگوها با یکدیگر است با تحقیقات اکتشافی سنخیت پیدا می­کند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در میان مفاهیم مورد بررسی، هاله­های کلانشهری بیش از دیگر اشکال ویژگی تنوع (کاربری زمین، ساختارهای قومی، اجتماعی و اقتصادی) به خود می­گیرند. هم­چنین الگوی سکونتگاهی فراشهر و شهرهای لبه­ای محصول شهرنشینی در کشورهای پیشرفته محسوب می­شوند، ضمن آنکه توجه به سطوح کلان، میانی و خُرد جامعیت بیشتری را به منظور بررسی فرآیند پادشهرنشینی به­ دست می­دهد. در ناحیه پیراشهری نیز غالباً رقابتی حذفی بین شهر و روستا صورت می­گیرد که تداوم چنین روندی به زیان روستا و تخریب اراضی کشاورزی منجر می­شود. در انطباق با وضعیت و شرایط ایران به نظر می­رسد بتوان چنین محیط­هایی را "عرصه‌های نه شهر و نه روستا" نامید. در مجموع توجه به معیارهای کالبدی در بررسی و دسته­بندی فرآیندهای رشد و اشکال سکونتی ناکافی به­نظر می­رسد، زمانی چنین مطالعه­ای کامل­تر می­شود که معیارهای کالبدی با معیارهای کارکردی، به­ویژه جریان­های روستایی ـ شهری و تبلور آن در پیوندهای روستایی­ـ شهری تکمیل شود.کلانشهرها تحت­تأثیر عوامل بیرونی و درونی به سوی نواحی پیرامونی خود گسترش می­یابند و در این روند منجر به شکل­گیری اشکال سکونت و فعالیت با ویژگی­های مختص به خود می­شوند که شناخت آن از جمله­ وظایف برنامه­ریزان شهری محسوب می­شود. در این نوشتار به دسته­بندی مفاهیم مرتبط با فرآیندهای فضایی رشد و اشکال سکونتی در مناطق کلانشهری مبادرت شد. تحقیق حاضر از سنخ تحقیقات توصیفی- تحلیلی و از آنجا که در پی کشف و شناسایی متغیرهای مهم و طبقه­بندی آن­ها و در برخی موارد ارتباط الگوها با یکدیگر است با تحقیقات اکتشافی سنخیت پیدا می­کند. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در میان مفاهیم مورد بررسی، هاله­های کلانشهری بیش از دیگر اشکال ویژگی تنوع (کاربری زمین، ساختارهای قومی، اجتماعی و اقتصادی) به خود می­گیرند. هم­چنین الگوی سکونتگاهی فراشهر و شهرهای لبه­ای محصول شهرنشینی در کشورهای پیشرفته محسوب می­شوند، ضمن آنکه توجه به سطوح کلان، میانی و خُرد جامعیت بیشتری را به منظور بررسی فرآیند پادشهرنشینی به­ دست می­دهد. در ناحیه پیراشهری نیز غالباً رقابتی حذفی بین شهر و روستا صورت می­گیرد که تداوم چنین روندی به زیان روستا و تخریب اراضی کشاورزی منجر می­شود. در انطباق با وضعیت و شرایط ایران به نظر می­رسد بتوان چنین محیط­هایی را "عرصه‌های نه شهر و نه روستا" نامید. در مجموع توجه به معیارهای کالبدی در بررسی و دسته­بندی فرآیندهای رشد و اشکال سکونتی ناکافی به­نظر می­رسد، زمانی چنین مطالعه­ای کامل­تر می­شود که معیارهای کالبدی با معیارهای کارکردی، به­ویژه جریان­های روستایی ـ شهری و تبلور آن در پیوندهای روستایی­ـ شهری تکمیل شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Rethinking in the related concepts to growth processes and forms of residential in metropolitan areas

چکیده [English]

The article focuses on Rethinking in the concepts related to Growth processes and forms of residential in metropolitan areas. This study is a descriptive-analytical study. On the other hand, it is an exploratory study. The data have been collected by attributive studies . In this way‌, some of the most important concepts have been discussed and similarities and differences between the concepts have been identified. The results showed that Studies the city and around have been moved to the mutual link of city and village rather than conflict between these. Also, Sometimes peri-urban areas are known as urban areas with rural characteristics, another time as chaotic urbanization is leading to sprawl or are entitled interface. In accordance with the conditions and the situation of iran it seems can be called “ neither urban and nor rural areas” . Exurban is Product of urbanization in developed countries‌, So that urban fringe are moving to the edge-city along with administrative structure. Also, attention to the macro, medial and micro levels is more suitable for analysis the Process of counter-urbanisation. In this paper, we concluded that examining and classify the city and surrounding areas in terms of physical components is an inadequate measure and should be along with functional criteria and specially city and village links(migration, capital, information, trade, etc) be completed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Peri-Urban Area"- "Exurbanization"-"counter-urbanisation"- "Rural – Urban Fringe"- "Edge-City"

مراجع

  1. -آشنایی، ت.، ‌1392. تحلیل پیامد سیاست‌های هدایت و کنترل رشد بر روند پیراشهرنشینی در هاله کلان‌شهری تهران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علم و صنعت، گروه شهرسازی.
  2. -آشنایی، ت.، دانشپور، س. ع. و صرافی، م.، 1394. تأثیر تحولات پیراشهرنشینی بر دگرگونی زمین‌های مستعد زراعی و اهمیت آن در برنامه‌-ریزی و مدیریت حریم مصوب 1385 تهران، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال هفتم، شماره دوم، ص 187-210.
  3. -پیران، پ.‌، 1380. تحلیل جامعه‌شناختی از مسکن شهری در ایران: اسکان غیر رسمی، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 6، ص 27-47.
  4. -پیران، پ.، موسوی، م. و شیانی، م.، ‌1385. کارپایه مفهومی و مفهوم‌سازی سرمایه اجتماعی (با تأکید بر شرایط ایران)، رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 23، ص 9-44.
  5. -حاج یوسفی، ع.، 1381. حاشیه‌نشینی شهری و فرآیند تحول آن (قبل از انقلاب اسلامی)، هفت-شهر، سال سوم، دوره 1، شماره 8، ص 12-24.
  6. -صرافی، م.، ‌1381. به سوی نظریه‌ای برای ساماندهی اسکان غیر‌رسمی- از حاشیه‌نشینی تا متن شهرنشینی، هفت‌شهر، سال سوم، شماره 8، ص 5-11.
  7. -لاله‌پور، م. و سرور، ه.، 1393، «بررسی نقش نظام مدیریت و برنامه‌ریزی در سازماندهی فضایی جمعیت و فعالیت در منطقه کلانشهری تهران»، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه‌ای،‌ شماره 11، ص 105-126.
  8. -نوروزی، ر.ع. و بیدهندی، م.، 1389. عاملیت انسان در رویکرد کیفی پژوهش، راهبرد، سال نوزدهم، شماره 54، ص 187-206.
  9. -یزدانی، م.ح.، نظریان، ا. و پوراحمد، ا.، 1386. بررسی شهرنشینی دیفرانسیل در ایران، مدرس علوم انسانی، شماره 50، ص 1-24.
  10. -Adell, G., 1999. Theories and Models of the Peri-urban Interface: A Changing Conceptual Landscape, Strategic Environmental Planning and Management for the Peri-urban Interface, Research Project, Development Planning Unit (DPU) University College London, 46 p.
  11. -Allen, A., Da Silva, N. and Corubolo, E., 1999. Enviromental Problems Oprotunities of The Peri-Urban Interface and Their Impact Upon The Poor, Strategic Environmental Planning and Management for the Peri-urban Interface Research Project, Development Planning Unit (DPU) University College London, 46 p.
  12. -Allen, A., 2003. Environmental planning and management of the peri-urban interface: perspectives on an emerging field”, Environment and Urbanization, v. 15(1), p. 135-148.
  13. -Bailey, A.R., 2005. Suburb, in Encyclopedia of the City, Edited by Roger W.Caves, Routledge, p. 640-642.
  14. -Buxton, M. et al., 2006. Change and Continuity in Peri-urban Australia: State of the Peri-urban Regions – A Review of the Literature”, Monograph 1 – Change and Continuity in Peri-Urban Australia, RMIT University, 225 p.
  15. -Browder, J.O., Bohland, J.R. and Scarpaci, J.L., 1995. Patterns of development on the metropolitan fringe; urban fringe expansion in Bangkok, Jakarta, and Santiago, Journal of the American Planning Association, v. 61(3), p. 310-327.
  16. -Champion, A.G., 1989. Counterurbanization in Britain, The Geographical Journal, v. 155(1), The Royal Geographical Society with the Institute of British Geographers, p. 52-59.
  17. -Clark, J., Munroe, D. and Irwin, E., 2006. Exurban settlement pattern and the exurban condition: A typology of us metropolitan areas”, Paper presented at the 53rd Annual North American Meetings of the Regional Science Association, November 16, 26 p.
  18. -Csatari, Balint& Jenő Zsolt, Farkas& Jozsef, Lennert., 2013. Land Use Changes in the Rural-Urban Fringe of Kecskemet after the Economic Transition, Journal of Settlements and Spatial Planning, v.4(2), p. 153-159.
  19. -Esparza, A. and Carruthers, J.I., 2000. Land Use Planning and Exurbanization in the Rural MountainWest Evidence from Arizona, Journal of Planning Education and Research20, p. 23-36.
  20. -Entrena, F., 2005. Urban spread effects and rural change in: city hinterland,Chapter 5, edited by Hoggar, Keith, The city hinterland : dynamism and divergence in Europes peri-urban territories, England, Ashgate Puplishing Ltd, p. 95-115.
  21. -Feaver, I.J., 1982. Social injustices to farmers in the Rurban Fringe, International Journal of Environmental Studies, v. 19(2), p. 109-115.
  22. -Feng, X., 2004. Modelling the Spatial Pattern of urban fringe, Case Study: Hongshan, Wuhan, Thesis submitted to the International Institute for Geo-information Science and Earth Observation for the degree of Master of Science, International Institute for Geo-information Science and Earth Observation Enschede, The Netherlan, 80 p.
  23. -Fielding, A.J., 1989. Migration and Urbanization in Western Europe Since 1950, The Geographical Journal, v. 155(1), p.‌ 60-69.
  24. -Firey, W., 1973. Ecological considerations in planning for rurban fringe, JSTOR American Sociological Review, v. 11(4), p. 411-423.
  25. -Fisher, T., 2003. Differentiation of Growth Processes in the Peri-urban Region: An Australian Case Study, Urban Studies, v. 40(3), p. 551-565.
  26. -Fishman, R., 1987. Bourrgeois Utopias of Suburbia" from Bourrgeois Utopias: The Rise and Fall of Suburbia, Basic book, New York, p. 3-17.
  27. -Garreau, J., 1991. Edge city: life on the new frontier, Publication: Anchor; ]on line[: Doubleday, 576 p.
  28. -Gant, R., Robinson, G.M. and Fazal, S., 2011. Land-use change in the edgelands: Policies and pressures in London‟s rural–urban fringe, Land Use Policy, v. 28, p. 266–279.
  29. -Gerlofs, B., 2010. Producing Edge City: Publics, Perceptions, and the Right to Life on the New Frontier, Geography, Theses, Paper 1, degree of Master of Arts in Geography in the Graduate School of Syracuse University December 2012, Syracuse UniversitySurface, Maxwell School of Citizenship and Public Affairs, 147 p.
  30. -Geyer, H.S. and Kontuly, T., 1993. A Theoretical Foundation for the Concept of Differential Urbanization, nternational Regional Science Rn'ieu, v.15(2), p. 157-177.
  31. -Gregory, et al., 2009. Edge City, in the dictionary of human geography, 5th edition, Blackwell Publication, 186 p.
  32. -Hudalah, D., 2010. Peri-urban Planning in Indonesia Contexts, approaches and institutional capacity, ter verkrijging van het doctoraat in deRuimtelijke Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, 170 p.
  33. -Leeming, F. and Soussan, J., 1979. Structures at the fringe of the city, Edited by Lengye l, Peter, International social science journal, v. (2), p. 273-281.
  34. -Lewis, J.H et al., 2002. Exploring Edge Cities: Report of a National Survey of Senior Planners”, Institute for Metropolitan Affairs Roosevelt University, 47 p.
  35. -Madsen, M.F. et al., 2010. Urbanisation of rural areas: A case study form Jutland", Denmark”, Geografisk Tidsskrift-Danish Journal of Geography, v. 110(1), p.47-63.
  36. -Maneepong, C. and Webster, D., 2008. Governance responses to emerging peri-urbanisation issues at the global–local nexus, The case of Ayutthaya, Thailand, IDPR, v. 30 (2), p. 133-154.
  37. -Masum, F., 2009. Urban Fringe Management and Role of Good Governance: Integrating Stakeholders in Land Management Process, 7th FIG Regional Conference Spatial Data Serving People: Land Governance and the Environment – Building the Capacity, Hanoi, Vietnam, 19-22 October, 11 p.
  38. -Mitchell, J.K., 1976. Adjustment to New Physical Environments beyond the Metropolitan Fringe”, Geographical Review, v. 66(1), p. 18-31.
  39. -Nelson, A.C. and Sanchez, T. W., 1997. Exurban and Suburban Households: A Departure from Traditional Location Theory? Journal of Housing Research, v. 8(2), p. 249- 276.
  40. -Nengroo, Z.A., 2011. Dynamics of Land use Change in Rural-Urban Fringe-A Case Study of Srinagar City, Degree of Master of Philosophy (M. Phil.), Department of Geography & Regional Development, University of Kashmir, 122 p.
  41. -Perez, G.M.J. and Gonzalez, R.C.L., 2005.Satellite Towns, in: Encyclopedia of the City, Edited by Roger W.Caves, Routledge, p. 582-584.
  42. -Piorr, A. and Ravetz, J., 2011. Peri-urbanisation in EuropeTowards European Policies to Sustain Urban-Rural Futures”, Published by Forest & Landscape University of Copenhagen, p.10-34.
  43. -Pryor, J.R., 1968. Defining the Rural-Urban Fringe, Social Forces, v. 47, p. 202-215.
  44. -Ravetz, J., Fertner, C. and Thomas, S.N., 2013. The Dynamics of Peri-Urbanization, K. Nilsson et al. (eds.), in: Peri-urban futures: Scenarios and models for land use change in Europe, p.13-44.
  45. -Shoard, M., 2002. Edgelands in Remaking the Landscape: The Changing Face of Britain, edited by Jenkins, Jennifer, Profile Books Ltd, p.1-20.
  46. -Short, J. R., Hanlon, B. and Vicino, T.J., 2007. The Decline of Inner Suburbs: The New Suburban Gothic in the United States, Journal Geography Compass, Blackwell Publishing Lt, Oxford, v.1(3), p. 641-656.
  47. -Sorensen, A., 2001. Subcentres and Satellite Cities: Tokyo,s 20th Century Experience of Planned Polycentrism, International Planning Studies, v. 6(1), p. 9-32.
  48. -Stoica, I., Tălângă, C. and Zamfir, D., 2010. Urban–Rural Interface: General Remarks, Application in the Romanian system of settlements”, Tomxx, no. 2/2010, Analele Universitat ii din Oradea-seria Geographie, p. 238-245.
  49. -Sutton, P.C., Cova, T.J. and Elvidge, C.D., 2006. Mapping “Exurbia” in the Conterminous United States Using Nighttime Satellite Imagery, Geocarto International, ‌v.‌ 21(2), p. 39-45.
  50. -The Desakota Study Team, 2008. Re-imagining the Rural-Urban Continuum, Understanding the role ecosystem services play in the livelihoods of the poor in desakota regions undergoing rapid change, Institute for Social and Environmental Transition – Nepal, 102 p.
  51. -Walker, R., 1994. Edgy Cities, Technoblurbs and Simulcrumbs: Depthless Utopias and Dystopias on the Sub-urban Fringe, Annual Colloquium Series: The City, University of California, Center for Social Theory and Comparative History, 33 p.
  52. -Willis, K.D., 2009. Squatter Settlements, in: International Encyclopedia of Human Geography, Editors-in-Chief: Rob Kitchin, Nigel Thrift, v. 10, p. 403-408.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار