بازسازی دیرینه مورفومتری دریاچه های سدی ناشی از رخداد زمین لغزش کبیرکوه(مطالعه موردی: دریاچه جایدر)

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری ژئومورفولوژی و پژوهشگر جهاد دانشگاهی، واحد لرستان

2 استاد جغرافیا طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

3 دانشیار جغرافیا طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

چکیده

رخداد زمین­لغزش در محیط­های آبرفتی به عنوان بسترهای مناسب جهت شکل­گیری زیستگاه­های باستانی، باعث تغییرات محیطی از جمله تشکیل دریاچه­های سدی شده است. زمین­لغزش کبیرکوه به عنوان بزرگترین زمین­لغزش دنیا با مسدود کردن مسیر رودخانه کشکان، دریاچه جایدر را شکل داده است. با توجه به تاثیر شکل­گیری دریاچه جایدر در الگوی استقرار زیستگاه­های باستانی دره کشکان، بازسازی ویژگی­های دیرینه مورفومتری دریاچه جایدر در مطالعات محیطی و باستان شناسی ضروری به نظر می­رسد. روش تحقیق میدانی- تحلیلی و از ابزارهای مختلفی مانند نقشه­های زمین­شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره­ای، GPS، دوربین نقشه­برداری و نرم افزارهای تحلیل مکانی مانندArc GIS  جهت تعیین پارامترهایی مانند وسعت، حجم آب و رسوب، حداکثر عمق، متوسط عمق، توسعه خط ساحلی و زمان تشکیل و مدت زمان پایداری دریاچه استفاده شده است. نتایج نشان می­دهد که با توجه به بقایای رسوبات دریاچه­ای، وسعت دریاچه جایدر حدود 2 برابر وسعتی است که در نقشه­های زمین­شناسی و مطالعات قبلی به آن اشاره شده است. براساس بقایای رسوبات دریاچه­ای که نشان دهنده 4 دوره گرم و خشک و 4 دوره مرطوب می­باشد و تعیین سن رسوبات با روش ترمولومینسانس، زمان تشکیل دریاچه 85000 سال پیش و عمر دریاچه جایدر از زمان تشکیل تا تخلیه حدود 80000 سال بوده و در 5000 سال پیش تخلیه شده است. سایر پارامترها نیز نشان دهنده پایداری محیط دریاچه­ای در یک بازه زمانی طولانی در این قسمت از حوضه کشکان می­باشند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reconstruction of the paleo morphometry dam lake Due to the occurrence of kabir kuh landslide (case study: jaydar lake

چکیده [English]

Land slide event in alluvial environments as proper substrates for formation of ancient settlements, causes Environmental changes such as the formation of Daming Lake. Kabir kuh Land slide as the world's largest land slide has blocked the Kashkan River and formed Jaydar Lake. With regard to the impact of formation of Jaydar lake on the pattern of ancient habitat during the Holocene, reconstruction of morphometric characteristics of Jaydar Lake in environmental and archaeological studies is necessary. Field-analytical method and various tools such as maps geology, topography, satellite imagery, GPS and spatial analysis software, such as Arc GIS and etc are utilized to determine parameters such as size, volume of water and sediment, maximum depth, average depth, shoreline development and the stability of the lake. The results show that because of the remnants of the lake sediments, Jaydar lake area is about twice larger than what geological map and previous studies has pointed out. Also, regarding the remains of sediment on the lake, which represents 4 hot and 4 humid periods and annual sedimentation amount and thickness of sediments, it can be said that Jaydar lake lifetime has been more than 2000 years and in about 5000BC(middle Holocene) is discharged. Other parameters also indicate sustainability of the Lake in a long time in this part of the Kashkan basin

کلیدواژه‌ها [English]

  • paleo morphometry- Jaydar Lake- kabir kuh landslide

مراجع

  1. -بهاروند، س.، پورکرمانی، م.، آرین، م.، اجل لوئیان، ر. و نوریزدان، ع.ا.، 1388. زمین‌لغزش سیمره و نقش آن در تغییرات زیست محیطی و ژئومورفولوژیکی منطقه پلدختر، فصلنامه علوم زمین، سال چهارم، شماره 4، ص 13-24.
  2. -بهاروند، س.، 1387. لرزه‌خیزی منطقه پلدختر و ارتباط احتمالی آن با زمین لغزه سیمره، رساله دکتری، تهران، واحد علوم و تحقیقات تهران، استاد راهنما: محسن پورکرمانی.
  3. -بیرانوند، ح.ا.، معیری، م. و شاهرخوندی، س.م.،1392. پالئوژئوگرافی و تحولات ژئومورفولوژیک دریاچه قدیمی سیمره، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، شماره 6، ص 97-110.
  4. -شایان، س.، 1383. شواهد ژئومورفولوژیکی در سن سنجی زمین لغزه بزرگ سیمره زاگرس- جنوب‌غربی ایران، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 1، ص 45-70.
  5. -شرفی، س.، 1394. زمین باستان‌شناسی حوضه رودخانه سیمره در قلمرو پادگانه‌های دریاچه‌ای هولوسن، رساله دکتری ژئومورفولوژی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
  6. -مقصودی، م.، شرفی، س.، یمانی، م.، مقدم، ع. و زمانزاده، س.م.، 1394. تغییرات محیطی بعد از رخداد زمین لغزش کبیرکوه و تاثیر آن در شکل-گیری محوطه‌های باستانی محدوده دریاچه جایدر، فصلنامه کواترنری ایران، شماره اول، ص 1-14.
  7. -معیری، م.، شاهرخوندی، س.م. و بیرانوند، ح.ا.، 1391. بررسی و برآورد ویژگی‌های مورفومتری دریاچه قدیمی سیمره، فصلنامه جغرافیای طبیعی لار، سال چهارم، شماره 13، ص 71-82.
  8. -مالکی، ا.، 1377. گزارش برآورد خطر زمین‌لرزه و زلزله شناسی مهندسی، مطالعه مرحله دوم طرح سد و نیروگاه سیمره.
  9. -مقصودی، م.، جعفربیگلو، م.، عزیزی، ق. و رحیمی، ا.، 1392. پالئولیمنولوژی دریاچه زریبار براساس ارتباط بین توزیع دانه‌های رسوبی و اجتماع گرده‌های گیاهی در هولوسن، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره 3، ص 95- 109.
  10. -یمانی، م.، گورابی، ا. و عظیمی‌راد، ص.،1391. زمین‎لغزش بزرگ سیمره و توالی پادگانه‌های دریاچه‌ای، پژوهش‌های جغرافیا طبیعی، دوره 44، شماره 3، ص 43 -60.
  11. -Griffiths, I. H., Schwalb, A. and Stevens, R. L., 2001. Environmental change in southwestern Iran: the Holocene ostracoda fauna of Lake Mirabad, a Holocene special issue, v. 11, p. 757-764.
  12. -Haug, G.H., Gunther, D., Peterson, L.C., Sigman, D.M., Hughen, K.A. and Aeschlimann, B., 2003. Climate and the collapse of the Maya civilization, Science, v. 299, p. 1731-1735.
  13. -Harrison, J. V. and Falcon, N. L., 1938. An Ancient Landslip at Saidmarreh in Southwestern Iran, the Journal of Geology, v. 46, p. 296-309.
  14. -Jamie, C., Woodward, M.G., Macklin, M. D. and Martin, A.J. W., 2007. the Nile: Evolution, Quaternary River Environments and Material Fluxes, Large Rivers: Geomorphology and Management, Edited by A. Gupta, John Wiley & Sons, Ltd.
  15. -Kennett, D., Breitenbach, S., Aquino, V., Asmerom, Y., Awe, J., Baldini, J., Bartlein, P., Culleton, B., Ebert, C., Jazwa, C. and Macri, M., 2012. Development and disintegration of Maya political systems in response to climate change, Science, v. 338, p. 788–791.
  16. -Pellegroni, L., Dall aglio, Z.D. and Franceschelli, C., 2013. Relations between ancient settlement and the physical environment: a case study of the area from Dora Baltea river to Scrivia river (Western Po Plain - Italy), 8th international conference (AIG) on Geomorphology, paris.
  17. -Roberts, N.J., 2008. Structural and geologic controls on gigantic (>1 Gm3) landslides in carbonate sequences: case studies from the Zagros Mountains, Iran and Rocky Mountains, Canada, Available at: http://hdl.handle.net/10012/3778.
  18. -Schmidt, E.F., Maurits, N. Van Loon. and Curvers, H.H., (With Contribution by J. A. Brinkman), 1989. The Holmes Expedition to luristan, 2 vols, (Text and plates), university of Chicago publications.
  19. -Shoaei, Z. and Ghayoumian, J., 1998. Seimareh landslide, the largest complex slide in the world In: Moore D and Hungr O (eds) Eighth international congress of the international association for engineering geology and the environment, proceedings, v. 1-5, p. 1337-1342.
  20. -Shoaei, Z., 2014. Mechanism of the giant Seimareh Landslide, Iran, and the longevity of its landslide dams, Environment Earth Science, v. 72, p. 2411-2422.
  21. -Stephen, R. C., 1983. Lake Geometry: Implications for Production and Sediment Accretion Rates, Journal of Theoretical Biology, v. 105, p. 273-286.
  22. -Stevens, R. L., Ito, E., Schwalb, A. and Wright, H., 2006. Timing of atmospheric precipitation in Zagros Mountain inferred from a multi-proxy record from lake Mirabad, Iran, Quaternary research, v. 66, p. 494-500.
  23. -Tiina, N., 2009. Relationships between morphometry, geographic location and water quality parameters of European lakes, European surface waters, Hydrobiologia, v. 633, p. 33–43.
  24. -Vanesa, Y. B., Gerardo, M. E. P. and Piccolo, M. C., 2011. Distribution and morphometry of shallow lakes in a temperate zone (Buenos Aires Province, Argentina), Limnetica, v. 30, p. 89-102.
  25. -Matthews,W., Mohammadifar, Y., Motarjem, A., Ilkhani, H., Shillito, L.M. and Matthews, R. 2013. Issues in the study of palaeoclimate and palaeoenvironment in the early Holocene of the central Zagros, Iran, International Journal of Archaeology, v. 1, p. 26-33.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار