علمی -پژوهشی
هاشم داداش پور؛ محمدرضا حق جو
چکیده
شهر-منطقه‌های چندمرکزی همچون یکی از انواع سیستمهای فضایی که محصول فرایندهای شتابندهی رشد فضاهای اختصاص یافته به فعالیت‌های انسان هستند، دارای ویژگی‌های منحصر به خودشان بوده و متناسب با ماهیت و چیستی خود در رویارویی با فرایندها و روندها، رفتارهایی مختص به خود را بروز می‌دهند. در بسیاری از تجربه‌های جهانی؛ بهویژه در ...
بیشتر
شهر-منطقه‌های چندمرکزی همچون یکی از انواع سیستمهای فضایی که محصول فرایندهای شتابندهی رشد فضاهای اختصاص یافته به فعالیت‌های انسان هستند، دارای ویژگی‌های منحصر به خودشان بوده و متناسب با ماهیت و چیستی خود در رویارویی با فرایندها و روندها، رفتارهایی مختص به خود را بروز می‌دهند. در بسیاری از تجربه‌های جهانی؛ بهویژه در جوامع کمتر توسعه یافته‌ای که دارای سیستم و سازوکار برنامه‌ریزی و مدیریت شهری کارآمد نیستند، درک نادرست از ماهیت این فضاها و شیوه هدایت و مهار مبتنی بر این درک نادرست، مانع دستیابی به توسعه فضایی درخور چنین سیستم‌هایی است. رهیافت‌ها و رویه‌های سنتی توان رویارویی با چنین فضاهایی را ندارند و با تداوم بهکارگیری این رویه‌ها، ساختارهای فضایی شهر-منطقه‌ها رها شده و هدایت و مهار نشده و انباشتی از مشکلات ناگشوده برجا می‌مانند. این مقاله به پشتوانه نگاه سیستمی به پدیده‌های فضایی و در نظر آوردن یک شهر-منطقه چندمرکزی همچون یک سیستم، در پی اثبات صلاحیت رهیافت برنامه‌ریزی فضایی راهبردی همچون شیوه‌ای پاسخ‌گو به چالش‌های شهر-منطقه‌های چندمرکزی است. پژوهش پایهی این مقاله از نوع پژوهش تبیینی است که با اختیار رویکردی توصیفی- تحلیلی در پی تشریح رویدادها و تبیین چگونگی ارتباط میان آنها در یک چهارچوب مبتنی بر تفکر سیستمی است. دستاورد اصلی این مقاله، تحلیل مشخصه‌های منحصربه‌فرد «شهرـمنطقه‌های چندمرکزی» و دستیابی به مدل نظری هدایت و مهار آنها با بهکارگیری ابزار برنامه‌ریزی فضایی راهبردی است.
علمی -پژوهشی
حکیمه طالبی کناری؛ عامر نیک پور؛ یدالله یوسفی
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر رشد شهر بر پارامترهای دما و بارش ایستگاه بابلسر در بازه زمانی 1968-2008 و نشان دادن تفاوت‌ها، دو نوع ایستگاه شهری و غیرشهری انتخاب شد. براساس معیار فاصله حداکثر 500 متر از مرز شهر، ایستگاه هواشناسی بابلسر بهعنوان ایستگاه شهری و ایستگاه نوذرآباد براساس معیار حداقل 2 کیلومتر فاصله با نزدیک‌ترین شهر، غیرشهری در ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر رشد شهر بر پارامترهای دما و بارش ایستگاه بابلسر در بازه زمانی 1968-2008 و نشان دادن تفاوت‌ها، دو نوع ایستگاه شهری و غیرشهری انتخاب شد. براساس معیار فاصله حداکثر 500 متر از مرز شهر، ایستگاه هواشناسی بابلسر بهعنوان ایستگاه شهری و ایستگاه نوذرآباد براساس معیار حداقل 2 کیلومتر فاصله با نزدیک‌ترین شهر، غیرشهری در نظر گرفته شد. برای سنجش توسعه شهری از شاخص گسترش شهری و آنتروپی شانون و بررسی تغییرات پارامترهای اقلیمی از آزمون من-کندال استفاده شد. نتایج وضعیت کالبدی بابلسر نشان‌دهنده توسعه چشمگیر به‌صورت توسعه فیزیکی پراکنده است. تحلیل روند پارامترهای دما نشان داد، شاخصهای میانگین دما و میانگین کمینه دمای روزانه از روند معناداری برخوردارند و شیب روند تغییرات آنها، در ایستگاه شهری بابلسر نسبت به ایستگاه غیرشهری نوذرآباد بیشتر و مشخص‌تر است. میزان تاو کندال تغییرات دما نشان میدهد، دادههای اقلیمی ایستگاه بابلسر تحتتأثیر خرد اقلیم شهری و محیط اطراف ایستگاه هستند. با توجه به اینکه ایستگاه هواشناسی بابلسر درگذشته در خارج از محدوده شهری بوده و با توسعه شهر به یک ایستگاه شهری تبدیل شده و گسترش شهری بابلسر موجب تغییر در دمای آن شده است. از این‌رو دادههای این ایستگاه در اثر رشد شهر در اطراف آن کمی با واقعیت موجود در شرایط غیرشهری تفاوت خواهد داشت.
علمی -پژوهشی
رعنا نوروزی طیولا؛ یوسف بینایی
چکیده
کلانشهرهای امروزی، در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد همواره در معرض آسیب ناشی از مخاطرات طبیعی قرار دارند، که افزایش خسارات جانی و مالی را نیز به دلیل تراکم بالای جمعیت و تأسیسات به همراه دارد. این امر نوعی چالش را از لحاظ مخاطرات شهری برای برنامهریزان در پی خواهد داشت. منطقه یک کلان شهر تهران با قرارگیری در معرض دامنه ارتفاعی متفاوت، ...
بیشتر
کلانشهرهای امروزی، در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد همواره در معرض آسیب ناشی از مخاطرات طبیعی قرار دارند، که افزایش خسارات جانی و مالی را نیز به دلیل تراکم بالای جمعیت و تأسیسات به همراه دارد. این امر نوعی چالش را از لحاظ مخاطرات شهری برای برنامهریزان در پی خواهد داشت. منطقه یک کلان شهر تهران با قرارگیری در معرض دامنه ارتفاعی متفاوت، گسل‌ها و رودخانه‌های شمال تهران و کاربری شهری مستعد و تشدیدکننده خطر، دارای مخاطرات و محدودیت‌های ژئومورفولوژیک متنوعی است که لازم است به‌منظور کاهش آن اقدامات اولیه‌ای صورت پذیرد. در این مطالعه سعی گردید با بکارگیری از دادههای حاصل از مدل سازی معیارها و لایههای موثر محیطی با روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و طبقهبندی با روش فازی تحلیل گردد و به کمک تحلیل فضایی بالای سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) میزان آسیب پذیری محیطی ناحیه مورد توجه قرار گیرد و پهنهبندی گردد. بنابر نتایج حاصل از محاسبات انجام شده میزان آسیب پذیری منطقه دو کلان شهر تهران با مدل ترکیبی AHP-Fuzzy بر مبنای وزنهای محاسبه شده تعیین شد. نواحی 3، 8 و 4 آسیب پذیرترین بخشهای شهر در برابر مخاطرات طبیعی است؛ در صورتیکه نواحی 1 و 2 کمترین آسیب پذیری را در برابر وقوع مخاطرات محیطی دارند. نقشه پهنهبندی آسیب پذیری نشان میدهد که 22/28 درصد از کل منطقه تحتتأثیر آسیب پذیری با رده زیاد است که بیشترین مساحت این رده در ناحیه 3 واقع شده است و محلات گلابدره، دربند و تجریش را بیشتر در بر میگیرد این در حالیست که منطقه یک کلان شهر تهران به علت ساخت و ساز شهری غیر اصولی بدون توجه به شبکه زهکشی طبیعی با افزایش سطوح با نفوذ ناپذیر کم و غیر قابل نفوذ باعث کاهش نفوذ آب حاصل از بارش و افزایش رواناب گردیده است.
علمی -پژوهشی
زهرا یارمرادی؛ قاسم کیخسروی؛ بهروز نصیری
چکیده
وقوع سرمای شدید و یخبندان باعث خسارات فراوان به محصولات کشاورزی و تأسیسات میشود. واکاوی همدیدی آماری این یخبندانها به پیشبینی وقوع آنها کمک میکند. در این پژوهش به منظور واکاوی همدیدی امواج سرمای غربکشور، آمار دمای حداقل روزانه ایستگاههای همدان، خرم آباد، سنندج و کرمانشاه طی دورهی آماری ...
بیشتر
وقوع سرمای شدید و یخبندان باعث خسارات فراوان به محصولات کشاورزی و تأسیسات میشود. واکاوی همدیدی آماری این یخبندانها به پیشبینی وقوع آنها کمک میکند. در این پژوهش به منظور واکاوی همدیدی امواج سرمای غربکشور، آمار دمای حداقل روزانه ایستگاههای همدان، خرم آباد، سنندج و کرمانشاه طی دورهی آماری 1961 تا2010 تهیه شد سپس با استفاده از شاخصهای آماری میانگین و انحراف معیار بلندمدت، آستانه عددی امواج سرمایی بدست آمد؛ و براساس آن 56 روز توأم با امواج سرما شناخته شد. به منظور استخراج و واکاوی الگوهای فشار سطح زمین و ارتفاع ژئوپتانسیل به ترتیب از دادههای HGT و SLP اقدام به خوشهبندی سلسله مراتبی به روش ادغام ward شد. نتایج واکاوی خوشهای نشان داد که یک الگوی گردشیجوی عامل اصلی امواج سرمای منطقه است. در این الگو در تراز سطح دریا هسته مرکزی پرفشار با فشار مرکزی بیش از 1032 هکتوپاسکال بر روی شمالغرب و غرب کشور قرار دارد که با گردش واچرخندی خود باعث ریزش هوای بسیار سرد عرضهای بالا بر روی منطقه شده است. در تراز 500 هکتوپاسکال نیز قرارگیری قطاع غربی ناوه عمیق بر روی مناطق غربی ایران که موجب نصف‌النهاری شدن جریان بادهای غربی و شمالی شدن جریانات مذکور و در نتیجه نزول هوای سرد عرضهای شمالی از طریق فرود بلند میگردد، نقش بسیار مهمی در وقوع فرارفت و وزش دمایی سرد دارد که نتیجه آن رخداد امواج سرمایی در منطقه شده است.
علمی -پژوهشی
محمود احمدی؛ پریسا چترچی؛ عباسعلی داداشی رودباری
چکیده
گرمایش جهانی در طول چند دهه گذشته دگرگونی چشمگیری را در چرخه‌های آب و هواشناسی از قبیل افزایش بخار آب موجود در هواسپهر، افزایش فرین‌های بارشی و کاهش مقدار متوسط بارش به همراه داشته است. این پژوهش با هدف مدلسازی روند بارش منطقه غرب آسیا تحت واداشت دگرگونی‌های آب و هوایی نگاشته شد. به این منظور دادههای بارشی منطقه غرب آسیا برای ...
بیشتر
گرمایش جهانی در طول چند دهه گذشته دگرگونی چشمگیری را در چرخه‌های آب و هواشناسی از قبیل افزایش بخار آب موجود در هواسپهر، افزایش فرین‌های بارشی و کاهش مقدار متوسط بارش به همراه داشته است. این پژوهش با هدف مدلسازی روند بارش منطقه غرب آسیا تحت واداشت دگرگونی‌های آب و هوایی نگاشته شد. به این منظور دادههای بارشی منطقه غرب آسیا برای دوره 1961-2015 و 2016-2045 تحت سناریو A1B مدل HADCM3 از مرکز دگرگونی آب و هوایی کانادا (CCCSN) تهیه و مدل رگرسیونی آن به دست آمد. در گام بعدی آماره‌های R2 و RMSE نشان داد مدلسازی از دقت مناسبی برخوردار بودند. شیب روند بارش نشان داد که در ماه‌های ژانویه، فوریه، ژولای و آگوست بارش مقدار افزایشی و در بقیه ماه‌های سال کاهشی خواهد بود. سری زمانی بارش نیز نشان داده است که غالب روند در طول سال کاهشی است و مقدار افزایشی بارش تنها مربوط به بارش‌های فرین و 24 ساعته خواهد بود. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که بارش در مسیر سامانه‌های مدیترانهای و سودانی در حال افزایش است و این مقدار افزایشی دورنمای مناسبی برای شرایطی آبی منطقه نخواهد داشت چراکه مناطقی با روند افزایشی در دوره گرم سال باعث تبخیر بارش دریافتی محل از سطح و افزایش بارش در فصل سرد سال نیز باعث بروز فرین‌های آب و هوایی همچون سیل خواهد شد.
علمی -پژوهشی
شهریار محمودی؛ نسترن پاپی؛ علی اکبر بهاری فر
چکیده
مجموعه گرانیتوئیدی بروجرد به سن ژوراسیک میانی ( Ma20 ± 167) بخشی از زون دگرگونی سنندج-سیرجان است. این مجموعه گرانیتوئیدی در شیست‌های دگرگون شده قدیمی‌تر نفوذ کرده و عامل ایجاد هاله مجاورتی دگرگونی در حد رخساره هورنبلند-هورنفلس تا پیروکسن-هورنفلس در واحد میزبان شیستی شده است. در بخش‌هایی از هاله مجاورتی دما بالا پدیده میگماتیتی ...
بیشتر
مجموعه گرانیتوئیدی بروجرد به سن ژوراسیک میانی ( Ma20 ± 167) بخشی از زون دگرگونی سنندج-سیرجان است. این مجموعه گرانیتوئیدی در شیست‌های دگرگون شده قدیمی‌تر نفوذ کرده و عامل ایجاد هاله مجاورتی دگرگونی در حد رخساره هورنبلند-هورنفلس تا پیروکسن-هورنفلس در واحد میزبان شیستی شده است. در بخش‌هایی از هاله مجاورتی دما بالا پدیده میگماتیتی شدن مشاهده میشود که شاهدی بر افزایش گرادیان زمین گرمائی در منطقه است که با ایجاد هاله دگرگونی مجاورتی در طی پلوتونیسم گرانیتوئیدی نفوذی ایجاد شده است. کانی‌های اصلی در بخش لوکوسم میگماتیت‌ها، شامل کوارتز و فلدسپار به همراه مقدار اندکی میکای سفید است. در بخش‌هایی از میگماتیت‌ها پاراژنز ارتوپیروکسن+ سیلیمانیت+ گارنت+ کردیریت+ کروندم مشاهده میگردد که بیانگر فشار و دمای بالاتر از رخساره پیروکسن- هورنفلس و معادل با مرز پائینی رخساره گرانولیت است. در طی مطالعات ترمومتری براساس تبادلات کاتیونی زوج کانی، گارنت-بیوتیت، دمای تشکیل حدود 720-635 درجه سانتیگراد به دست آمد. در بخشهای دما فشار بالای هاله دگرگونی، مطالعات دما-فشارسنجی انجام شده براساس فشار دما سنج GASP بیشترین تطابق را با فشار به دست آمده از منحنی‌های تعادلی چندگانه محاسبه شده در این سنگ‌ها دارد بیش از 720 درجه و حداکثر تا 4 کیلوبار فشار تخمین زده میشود. این دما و فشار بالاتر از دگرگونی‌های مجاورتی معمولی است و به نظر می‌رسد باعث تبلور کانی‌های دمای بالا و شار متوسط نظیر کرندوم شده است.
علمی -پژوهشی
ابراهیم سفیداری؛ سید محمد زمانزاده؛ علی دشتی؛ محمد حسن توکل؛ سپیده یاسمی
چکیده
مقدار کل کربن آلی یکی از پارامترهای مهم در ارزیابی ژئوشیمیایی سنگهای منشا و مدلسازی سیستمهای نفتی در یک حوضه رسوبی است. در این مطالعه از یک روش سه مرحلهای برای بدست آوردن این پارامتر از دادههای لاگ و مدلسازی آن استفاده شده است. در مرحله اول با استفاده از پیرولیز راک- ایول مقدار کل کربن آلی مربوط به تعداد محدودی از نمونههای ...
بیشتر
مقدار کل کربن آلی یکی از پارامترهای مهم در ارزیابی ژئوشیمیایی سنگهای منشا و مدلسازی سیستمهای نفتی در یک حوضه رسوبی است. در این مطالعه از یک روش سه مرحلهای برای بدست آوردن این پارامتر از دادههای لاگ و مدلسازی آن استفاده شده است. در مرحله اول با استفاده از پیرولیز راک- ایول مقدار کل کربن آلی مربوط به تعداد محدودی از نمونههای مغزه و خرده حفاری بدست آمده است. در مرحله دوم شبکههای عصبی هوشمند با الگوریتم پس انتشار خطا برای پیشبینی این پارامتر از نمودارهای چاهنگاری در محدوده هر چاه مورد استفاده قرار گرفتند. ضرایب تعیین بین دادههای محاسبه شده و دادههای مطلوب توسط مدل بهینه در مراحل آموزش، اعتبارسنجی و تست به ترتیب برابر با 90% ، 88% و 91% بوده که نشان از کارآمدی و دقت بالای این روش در برآورد میزان کل ماده آلی دارد. در مرحله سوم به منظور بررسی چگونگی توزیع جانبی و قائم مقدار کل کربن آلی، از علم زمین آمار و مدلسازی استفاده شده است. روش مورد نظر همراه با مثال موردی از بزرگترین مخزن گازی غیر همراه جهان، میدان گازی پارس جنوبی در حوضه خلیج فارس ارائه گردیده است.
علمی -پژوهشی
ساسان ملکی؛ علی اصغر کلاگری؛ کمال سیاه چشم؛ سعید علیرضایی
چکیده
محدوده کانسار آهن خاک سرخ در حدود 42 کیلومتری غرب شهر یزد قرار گرفته است. این کانسار در بخش میانی زون ارومیه-دختر قرار گرفته و رخنمونهای پیرامون آن شامل سنگهای رسوبی تریاس بالایی- ژوراسیک پایینی و تودههای نفودی الیگومیوسن میباشد. نفوذ تودههای گرانیتوئیدی الیگومیوسن به درون سنگهای رسوبی موجب کانهزایی اسکارن آهن ...
بیشتر
محدوده کانسار آهن خاک سرخ در حدود 42 کیلومتری غرب شهر یزد قرار گرفته است. این کانسار در بخش میانی زون ارومیه-دختر قرار گرفته و رخنمونهای پیرامون آن شامل سنگهای رسوبی تریاس بالایی- ژوراسیک پایینی و تودههای نفودی الیگومیوسن میباشد. نفوذ تودههای گرانیتوئیدی الیگومیوسن به درون سنگهای رسوبی موجب کانهزایی اسکارن آهن شده است. مگنتیت کانه اصلی آهن بوده و اندکی آثار کانیزایی مس به صورت آغشتگی مالاکیت نیز به طور محلی دیده میشود. دو روند ساختاری مهم در این محدوده وجود دارد، روند شمالغرب- جنوبشرق که روند اصلی زون ارومیه-دختر را دنبال میکند و روند شمالشرق-جنوبغرب که روند قبلی را قطع کرده و در برخی مناطق موجب قطعشدگی در تودههای کانسنگ شده است. در این مقاله از روشهای ادامه فراسو (upward continuation) و واهم آمیخت اویلر (Euler deconvolution) برای تفسیر دادههای مغناطیسی استفاده شده است. ژرفای آنومالیهای مغناطیسی که با واهم آمیخت اویلر تعیین شده تایید کرد که تودههای مغناطیسی در اعماق کم در شمال غرب منطقه قرار دارند. بی هنجاریهای حاصل از این بررسی با روند اصلی زون ارومیه-دختر همخوانی داشته و پیشنهاد میکند که احتمالا روند بیهنجاریهای مغناطیسی در سایر بخشها نیز همروند با این زون بوده و بهوسیله روندهای عمود بر آنها بعد از کانیزایی قطع شدهاند. گمانههای حفاری شده عمق و گسترش کانهزایی پیشبینی شده براساس تفسیر دادههای مغناطیسی را تایید نموده و عیار میانگین FeOt حدود 39% به دست آمد.
علمی -پژوهشی
حمیدرضا ناصری؛ علی سعیدی؛ فرشاد علیجانی؛ علی اکبر شهسواری
چکیده
در این تحقیق ارتباط هیدرولیکی رودخانه آغمیون و آبخوان سراب در حد فاصل روستاهای سهزاب و آغمیون در استان آذربایجان شرقی با استفاده از مینی پیزومتر بررسی شده است. این پژوهش با توجه به کشاورزی و دامداری گسترده در دشت سراب و برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکل در تامین آب آشامیدنی سالم و تضمین کیفیت آب آبخوان سراب انجام شد. در این پژوهش هشت ...
بیشتر
در این تحقیق ارتباط هیدرولیکی رودخانه آغمیون و آبخوان سراب در حد فاصل روستاهای سهزاب و آغمیون در استان آذربایجان شرقی با استفاده از مینی پیزومتر بررسی شده است. این پژوهش با توجه به کشاورزی و دامداری گسترده در دشت سراب و برای جلوگیری از به وجود آمدن مشکل در تامین آب آشامیدنی سالم و تضمین کیفیت آب آبخوان سراب انجام شد. در این پژوهش هشت ایستگاه در طول رودخانه مشخص و طی چهار دوره، از مهر ماه سال 1394 تا تیر ماه 1395 شیب هیدرولیکی و هدایت هیدرولیکی با نصب مینی پیزومتر در ایستگاههای تعیین شده اندازهگیری شد. به منظور مشخص شدن صحت مقادیر هدایت هیدرولیکی به دست آمده با مینیپیزومتر، از رسوبات بستر رودخانه نمونهبرداری شد و در آزمایشگاه به روش بار ثابت بار دیگر هدایت هیدرولیکی به دست آورده شد و مقدار آب مبادله شده بین رودخانه و آبخوان با استفاده از قانون دارسی محاسبه شده است. با توجه به نتایج این تحقیق، بین رودخانه آغمیون و آبخوان دشت سراب در تمام ایستگاههای اندازهگیری ارتباط هیدرولیکی وجود دارد. در فصول کم بارش (تابستان و پاییز) نرخ نفوذ آب از رودخانه به آبخوان بیشتر ولی در زمستان و بهار کمتر بوده است. بهطور کلی، رودخانه آغمیون آبخوان دشت سراب را تغذیه میکند که مقدار تغذیه حدود 182/5 میلیون متر مکعب بر سال است.
علمی -پژوهشی
سمیرا شهریاری گرایی؛ انوشیروان لطفعلی کنی؛ حسن امیری بختیار؛ امیرمحمد جمالی
چکیده
سازند گورپی در طاقدیس اناران در ناحیه جنوب شرقی لرستان حاوی 5/269 متر مارن با میان لایههای مارن آهکی است که دو عضو رسمی آهک سیمره و آهک رسی امام حسن را شامل میشود. براساس مطالعات انجام شده در این برش 70 گونه متعلق به 38 جنس از نانوفسیل‌های آهکی تشخیص داده شده که منجر به تفکیک 8 بیوزون نانوفسیلی شده است. با توجه به بیوزون‌های شناسایی شده، ...
بیشتر
سازند گورپی در طاقدیس اناران در ناحیه جنوب شرقی لرستان حاوی 5/269 متر مارن با میان لایههای مارن آهکی است که دو عضو رسمی آهک سیمره و آهک رسی امام حسن را شامل میشود. براساس مطالعات انجام شده در این برش 70 گونه متعلق به 38 جنس از نانوفسیل‌های آهکی تشخیص داده شده که منجر به تفکیک 8 بیوزون نانوفسیلی شده است. با توجه به بیوزون‌های شناسایی شده، سازند گورپی در این برش در بازهای از کامپانین میانی تا پالئوسن نهشته شده است. براساس شواهد فسیلشناسی گذر کرتاسه-پالئوژن ناپیوسته بوده و عدم ثبت بیوزون‌های NP1 تا NP4 موید نبود بخش اعظم بازه دانین در برش مورد مطالعه است. به نظر می‌رسد فعالیت مجدد ساختار خطی اناران به شکل یک بلندی دیرینه مسبب تفاوت رخساره و ناپیوستگی در رأس سازند گورپی در جنوب شرق ناحیه لرستان باشد.
