مقایسه روش‌های روزگن و استیل رود در طبقه‌بندی رودخانه‌های کوهستانی، مطالعه موردی البرز شمالی، حوضه آبریز لاویج

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه مازندران

2 دانشیار دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

رودها سیستم‌های طبیعی پیچیده‌ای هستند و طبقه‌بندی رود می‌تواند درک بهتری از مطالعه‌ی فرایندها و اشکال رود فراهم آورد. دراین تحقیق حوضه آبریز لاویج رود در البرز شمالی با استفاده از روشهای روزگن و استیل رود طبقه‌بندی شدند. چهارچوب استیل رود دارای چهار مرحله است که در این مقاله فقط مرحله اول مورد توجه قرار گرفته است. در مرحلة یک چهارچوب استیل رود ویژگی و رفتار رود ارزیابی می‌شود. هر استیل رود براساس چهار معیار کلیدی موقعیت دره، الگوی فضایی کانال، واحدهای ژئومورفیک و بافت مواد بستر شناسایی می‌شود. هم‌چنین با روش روزگن و براساس متغیرهای ژئومورفیک نسبت حفردره، شیب، نسبت پهنا به عمق، سینوسیته و اندازه ذرات رسوبی کانال، رودخانه لاویج مورد بررسی قرارگرفت. براساس روش استیل رود، هشت استیل در حوضه آبریز لاویج شناسایی شدند که عبارتند از: 1- در موقعیت دره‌ای محدود استیل‌های سرآب پرشیب، گلوگاه، محدود با کرانه لغزشی و محدود با دشت سیلابی اتفاقی و کوچک 2- در موقعیت دره‌ای نسبتاً محدود دو استیل رود با سینوسیته کم و دشت سیلابی ناپیوسته و استیل رود نسبتاً محدود با دشت سیلابی ناپیوسته و تحت کنترل سنگ بستر و 3- در موقعیت دره‌ای به صورت جانبی نامحدود یا آبرفتی دو استیل رود پرشده- فروسایی شده و پرانرژی با بستر گراولی شناسایی شدند. در سیستم طبقه‌بندی روزگن فقط گروه A این روش درست شناسایی شده و بقیه بازه‌ها در هیچ گروه مشخصی قرار نگرفتند. عامل اصلی این عدم تطبیق پارامترهای شیب و سینوسیته بوده‌اند. تکتونیک و اقلیم موجب این پیچیدگی در انواع رود و عدم کارآیی این روش در منطقه شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. -اسماعیلی، ر.، حسین‌زاده، م.م. و متولی، ص.، 1390. تکنیک‌های میدانی در ژئومورفولوژی رودخانه‌ای، انتشارات لاهوت، 209 ص.
  2. -حسین‌زاده، م.م.، اسماعیلی، ر. و متولی، ص.، 1384. بررسی کارایی مدل روزگن در طبقه‌بندی رودها: مطالعه موردی رودخانه‌های بابل و تالار در محدوده جلگه ساحلی‌، مجله سرزمین، شماره 5، ص 51-64.
  3. -خطیبی، س.، مهدیزاده محلی، س.س.، مهدی‌نژاد نادری، م. و خانجانی، ج.، 1388. ارزیابی سطوح مختلف طبقه‌بندی رودخانه‌ها و کاربرد آنها برای رودخانه سفیدرود، هشتمین سمینار بین‌المللی مهندسی رودخانه، دانشگاه شهید چمران اهواز.
  4. -روستایی، ش.، خورشیددوست، م.ع. و خالقی، س.، 1392. ارزیابی مورفولوژی مجرای رودخانة لیقوان با روش طبقه‌بندی راسگن، پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، شماره 4، ص 1-16.
  5. -طالبی، ل. و بایزیدی، ش.،1387. بررسی تغییرات مورفولوژیکی رودخانه با استفاده از طبقه-بندی روزگن، مطالعه‌ موردی: رودخانه سبزکو، هفتمین کنفرانس هیدرولیک ایران، دانشگاه صنعت آب و برق (شهید عباسپور).
  6. -وزارت نیرو.، 1391. راهنمای مطالعات ریخت-شناسی رودخانه‌ها، نشریه 592، ص 166.
  7. -Brierley, G.L., 1996. Channel morphology and element assemblages: A constructivist approach to facies modeling. In: Carling, P. and Dawson, M. (eds.) advances in fluvial dynamics and stratigraphy, Wiley Interscience, Chichester, p. 263-298.
  8. -Brierley, G.L. and Fryirs, K., 2000. River Styles, a geomorphic approach to catchment characterization: implication for river rehabilitation in Bega catchment, New South Wales, Australia, Environmental Management, v. 25(6), p. 661-679.
  9. -Brierley, G.L. and Fryirs, K., 2005. Geomorphology and River Management: Application of the River Style framework. Blackwell publishing, UK. 398 p.
  10. -Brierley, G.L., Fryirs, K., Outhet, D. and Massey, C., 2002. Application of the river Style framework in the catchment, New South Wales, Australia, Applied Geography, v. 22, p. 91-122.
  11. -Buffington, J.M. and Montgomery, D.R., 2013. Geomorphic Classification of Rivers, Treatise on Geomorphology, v.9, p.730-767.
  12. -Brierley, G.L., Fryirs, K., Cook, N., Outhet, D., Raine, A., Parsons, L. and Healey, M., 2011. Geomorphology in action: Linking policy with on-the-ground actions through applications of the River Styles framework, Applied Geography, v. 31, p.1132-1143.
  13. -Kondolf, G.M., Montgomery, D.R., Piegay, H. and Schmitt, L., 2003. Geomorphic classification of rivers and streams. In: Kondolf GM, Piegay H, eds. Tools in Fluvial Geomorphology, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons; p. 171–204.
  14. -Melles, S.J., Jones, N.E. and Schmidt, B., 2012. Review of theoretical developments in stream ecology and their influence on stream classification and conservation planning, Freshw Biol, v. 57, p.415–434.
  15. -Miller, J.R. and Ritter, J.B., 1995. An examination of the Rosgen classification of natural rivers, Catena, v. 27, p. 295-299.
  16. -Muller, P.O., 1993. Physical geography of the world environment, Jhon Wiely & Sons Ltd. USA.
  17. -Rosgen, D.L., 1994. A classification of natural rivers, Catena, v. 22, p. 169–199.
  18. -Outhet, D. and Young, C., 2007. Assembly of geomorphic targets for stream rehabilitation-summary of a manual template, Proceedings of the 5th Australian Stream Management Conference. Australian rivers: making a difference, Charles Sturt University, Thurgoona, New South Wales, p. 288-293.
  19. -Saynor, M.J. and Erskine, W.D., 2013. Classification of river reaches on the little disturbed East Alligator River, Northern Australia, International Journal of Geosciences, v. 4, p. 53-65.
  20. -Tadaki, M., Brierley, G. and Cullum, C., 2014. River classification: theory, practice, politics, WIREs Water, v.1, p.349–367.