جغرافیا
مریم ثقفی؛ غلامرضا براتی؛ بهلول علیجانی؛ محمد مرادی
چکیده
کاهش مداوم ذخایر آب زیرزمینی در سرزمین ایران بر اهمیت بارش‌های جوی می‌افزاید. این حساسیت در نیمه جنوبی ایران و به ویژه جنوبغربی که منطقه‌ای انباشته از سدهای بزرگ است، بیشتر است. در این پژوهش نخست سازوکار بارش‌ها در دو فصل پاییز و زمستان در جنوب‌غرب ایران بررسی و مقایسه شد. سپس شرایط همدید بادوام‌ترین و شدیدترین بارش‌های رخ ...
بیشتر
کاهش مداوم ذخایر آب زیرزمینی در سرزمین ایران بر اهمیت بارش‌های جوی می‌افزاید. این حساسیت در نیمه جنوبی ایران و به ویژه جنوبغربی که منطقه‌ای انباشته از سدهای بزرگ است، بیشتر است. در این پژوهش نخست سازوکار بارش‌ها در دو فصل پاییز و زمستان در جنوب‌غرب ایران بررسی و مقایسه شد. سپس شرایط همدید بادوام‌ترین و شدیدترین بارش‌های رخ داده طی بازه‌ی آماری منتخب در سرزمینی مورد پژوهش شناسایی شد. دادههای روزانه بارندگی از 8 ایستگاه داده‌سنجی در بازه 30 ساله (1987-2016) در جنوب غرب ایران گردآوری شد. تفکیک بارش‌ها بر حسب دوام با استفاده از برنامه‌نویسی در محیط متلب؛ امکان انتخاب 40 نمونه بارش را فراهم کرد. طراحی الگوهای همدید شار رطوبت، ارتفاع جو و موقعیت هسته‌های روباد نتایج زیر را نشان داد: 1) منابع تامین‌کننده بارش‌های بادوام و فراگیر در فصل پاییز، آب‌های گرم پیرامون ایران شامل دریای سرخ، خلیج عدن، دریای عرب، خلیج فارس و دریای عمان است. 2) خاستگاه جریانات مرطوب این بارش‌ها از مناطق مرکزی آفریقای حاره‌ای است. 3) طی فصل زمستان این منابع عموما به دریای سرخ و خلیج عدن محدود شده‌اند. 4) همچنین تحلیل الگوهای موقعیت هسته‌های امگای منفی در تراز 500 هکتوپاسکال گویای شرایط التهاب و گرادیان حرارتی شدید در ستون جو روی سرزمین‌های جنوب غربی ایران طی فصل پاییز نسبت به زمستان است.
غلامرضا براتی؛ محمد مرادی؛ مریم سعیدی نیا
چکیده
امروزه، رکوردهای گرما «به معنای گرم‌ترین شهر کشور در هر روز و دمای آن»، مرتب رسانهای می‌شود. در این تحقیق با تهیه دماهای روزانه 33 شهر کشور از سازمان هواشناسی طی نیمه گرم سال (1971-2010)؛ شهرهای رکورددار، فراوانی و مقادیر دمای آنها مشخص گردید. نخستین نتایج گویای کاهش تدریجی فراوانی شهرهای رکورددار گرما طی سه دهه از 11 شهر به 6 شهر ...
بیشتر
امروزه، رکوردهای گرما «به معنای گرم‌ترین شهر کشور در هر روز و دمای آن»، مرتب رسانهای می‌شود. در این تحقیق با تهیه دماهای روزانه 33 شهر کشور از سازمان هواشناسی طی نیمه گرم سال (1971-2010)؛ شهرهای رکورددار، فراوانی و مقادیر دمای آنها مشخص گردید. نخستین نتایج گویای کاهش تدریجی فراوانی شهرهای رکورددار گرما طی سه دهه از 11 شهر به 6 شهر بود. یعنی از این پس شهرهای رکورددار کمتر ولی فراوانی رکوردداری آنها در سال بیشتر خواهد بود و این مخاطره بیشتر متوجه شهرهای آبادان، اهواز و بندرعباس است. در بخش همدید، طراحی الگوهای همدید پرفشارهای آزور و ساهارا و کم‌فشار سند طی روزهای بالاترین رکوردها نشان داد: 1) کانونهای پرفشار جنب حاره‌ای آزور در زمان بالاترین رکوردها، در میانه اقیانوس اتلس گروهگرایی دارند ولی در زمان رخداد پایینترین رکوردها، در این اقیانوس پراکندهترند. 2) همین تفاوت برای کانونهای پرفشاری ساهارا مشاهده می‌شود. 3) کم‌فشار سند آرایش مداریتری از خود نشان داد. در مجموع بالاترین رکوردهای گرما در ایران با تقویت جو پایدار در گسترهای از اقیانوس اتلس میانی تا شبه قاره هند همراهی می‌شود.
فرزانه جعفری؛ غلامرضا براتی؛ محمد مرادی
چکیده
بادهای غربی ضعیف در عرض‌های جغرافیایی بالا و میانی سبب بندال‌های کم‌فشار بریده می‌شوند و این بندال‌ها پدیده‌های جوی بادوام مانند موج‌های یخبندان را پدید می‌آورند. ایران در جنوب عرض‌های میانی هر ساله درگیر موج‌های یخبندان بهاره است. هدف ما در این تحقیق بررسی اثرات بندال‌های بریده بر دوام یخبندان در ایران بود. برای رسیدن به ...
بیشتر
بادهای غربی ضعیف در عرض‌های جغرافیایی بالا و میانی سبب بندال‌های کم‌فشار بریده می‌شوند و این بندال‌ها پدیده‌های جوی بادوام مانند موج‌های یخبندان را پدید می‌آورند. ایران در جنوب عرض‌های میانی هر ساله درگیر موج‌های یخبندان بهاره است. هدف ما در این تحقیق بررسی اثرات بندال‌های بریده بر دوام یخبندان در ایران بود. برای رسیدن به این هدف دادههای دمای کمینه روزانه 69 ایستگاه هواشناسی طی 20 مارس 1968 تا 21 ژوئن 2014 (برابر با فصل بهار در تقویم ایران) از سازمان هواشناسی تهیه شد. بر پایه جداول پراکنش دماهای گزارش شده و نمودارهای تغییرات فراوانی آنها، تعداد 114 موج با دوام 3 تا 25 روز شناسایی شد. بررسی نقشههای هوای تراز 500 هکتوپاسکال طی روزهای اوج بادوام‌ترین یخبندان‌ها نشان داد که سامانه غالب در 18 موج یخبندان بندال‌ها از نوع کم‌فشار بریده بوده‌اند. این سامانه‌ها در پیرامون دریای خزر با مرکزیت شرق این دریا نمایان و برای روزهای متمادی ماندگار شدند و بادهای غربی را به دو شاخه اصلی در شمال و فرعی در جنوب تقسیم کردند. نتایج نشان داد چهار عامل شامل «جابجایی مورب کم‌فشارهای بریده از جنوب اسکاندیناوی به سوی فلات پامیر» و «حرکت شرق‌سوی ناوه‌ها»، هر دو در تراز 500 هکتوپاسکال و «موقعیت رشته کوه زاگرس» و «مسیرهای ورود زبانههای هوای سرد پرفشار سیبری»، هر دو در تراز دریای آزاد؛ زمینه‌ساز نفوذ متقارن امواج یخبندان در غرب و شرق ایران بوده‌اند.
میترا امینی؛ غلامرضا براتی؛ علیرضا شکیبا؛ محمد مرادی؛ مصطفی کرمپور
دوره 8، شماره 3 ، شهریور 1396، ، صفحه 28-41
چکیده
تاثیر دمای سطح آب دریا (SST) بر مقدار بارش محدود به ساحل نبوده و نواحی دور از دریا را نیز تحتتاثیر قرار میدهد. تشخیص همبستگی بین SST و بارش نقش موثری در پیشبینی خشکسالی و ترسالی مناطقی که تحتتاثیر نوسانات دمای آب قرار میگیرند خواهد داشت. در پژوهش حاضر به منظور شناخت بهتر از شرایط بارشی، ارتباط نوسان ماهانه SST مدیترانه با بارش شمالغرب ...
بیشتر
تاثیر دمای سطح آب دریا (SST) بر مقدار بارش محدود به ساحل نبوده و نواحی دور از دریا را نیز تحتتاثیر قرار میدهد. تشخیص همبستگی بین SST و بارش نقش موثری در پیشبینی خشکسالی و ترسالی مناطقی که تحتتاثیر نوسانات دمای آب قرار میگیرند خواهد داشت. در پژوهش حاضر به منظور شناخت بهتر از شرایط بارشی، ارتباط نوسان ماهانه SST مدیترانه با بارش شمالغرب ایران بررسی میگردد. پس از مشخص کردن دورههای سرد و گرم دمای ماهانه سطح آب دریای مدیترانه نسبت به دمای میانگین آن در دوره آماری (2014-1982)، میزان همبستگی بین SST و بارش در سطح منطقه محاسبه گردید. نتایج نشان داد تاثیر SST بر نوسان بارش منطقه از نظر زمانی و مکانی متفاوت است و بارش ماههای مارس، اوریل و می بیشترین همبستگی (در سطح اطمینان 95 و 99 درصد) را با دمای آب دارد. گرم بودن SST در تمام سطح دریای مدیترانه در ماه سپتامبر با کاهش بارش در ماه نوامبر و سرد بودن SST غرب دریا در ماه نوامبر و دسامبر با کاهش بارش این دو ماه همبستگی نشان داد. بین سرد بودن SST غرب دریا در فوریه و کاهش بارش ماه آوریل، همچنین سرد بودن SST شرق دریا در ماه مارس و کاهش بارش ماه مارس و ماه می ارتباط معنیداری وجود دارد. همچنین ارتباط معنیداری (در سطح اطمینان 95 تا 99 درصد) بین گرم بودن SST تمام دریا و افزایش بارش ماه آوریل در منطقه شمالغرب مشاهده شد. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد هرچند براساس رابطه همبستگی بین SST و بارش، شناخت کلی از شرایط بارش امکانپذیر میباشد، معذالک بررسی شرایط سینوپتیک-ترمودینامیکی جو چگونگی این ارتباط را توجیه خواهد کرد.
غلامرضا براتی؛ محمود احمدی؛ ابراهیم میرزایی؛ محمد بیتار
دوره 7، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 117-129
چکیده
ایران مرکزی سرزمینی خشک نیمه خشک است که دچار تنشهای حرارتی چشمگیر است. سرماهای شدید بویژه طی زمستان از جمله مهمترین چالشهای این سرزمین است. در تحقیق کنونی برای ترازیابی سرماهای بحرانی ایران مرکزی، دماهای صفر و زیرصفر از دادههای دمای بیشینه روزانه مربوط به مجموع هشت شهر شامل شاهرود، تهران، سمنان، کاشان، اصفهان، یزد، کرمان و بم ...
بیشتر
ایران مرکزی سرزمینی خشک نیمه خشک است که دچار تنشهای حرارتی چشمگیر است. سرماهای شدید بویژه طی زمستان از جمله مهمترین چالشهای این سرزمین است. در تحقیق کنونی برای ترازیابی سرماهای بحرانی ایران مرکزی، دماهای صفر و زیرصفر از دادههای دمای بیشینه روزانه مربوط به مجموع هشت شهر شامل شاهرود، تهران، سمنان، کاشان، اصفهان، یزد، کرمان و بم در بازه آماری 1980-2012 فراهم شد. در نخستین گام با تنظیم جداول پراکنش روزانه، تعداد 47 سرما شناسایی شد بهرهگیری از دو شناسه زمانی و مکانی شامل رخداد سرما دست کم طی دو روز پیاپی و گزارش سرما دست کم در دو ایستگاه، 17 مورد موج هوای سرد را به عنوان سرماهای بحرانی مشخص نمود. تهیه و انتقال دادههای جو از بایگانی NCEP/NCAR به محیط GRADS، تبدیل آنها به دادههای رقومی طی تاریخهای رخداد و رسم نقشههای روزانه و ترکیبی هوا، سه مرحله از کار بود که به طراحی الگوهای همدید انجامید. نتایج نشان داد برای مدلسازی شار افقی زبانههای هوای سرد سیبری به سوی ایران مرکزی، تراز 1000 ه. پ مطلوب است. الگوهای این تراز نشان دادند هنگامیکه در ایران مرکزی سرما رخ میدهد، بیرونیترین پربندهای پرارتفاع سیبری اعم از بسته و پشتیبان به ترتیب روی سرزمین پژوهش حضور مستقیم و غیر مستقیم دارند. در الگوی ترازهای بالاتر شامل 750، 500 و 300 ه.پ برای برخی از سرماهای بحرانی بر فراز اروپا و شمال دریای خزر، حضور پرارتفاع‌های مهاجر مشخص گردید. از این رو میتوان ایران مرکزی را پیوندگاه شار افقی هوای سرد از شمال خاوری و شار عمودی هوای سرد از شمال باختری دانست.
غلامرضا براتی؛ محمد مرادی؛ قربان صابر
دوره 5، شماره 3 ، مهر 1393، ، صفحه 60-70
چکیده
یکی از مواهب الهی برای مناطق مرکزی ایران - در این تحقیق شامل استان‌های سمنان، اصفهان، یزد و کرمان - بارش‌های جوی فراگیر است. نتایج این پژوهش، طی دو مرحله تحلیل آماری و تحلیل همدید بدست آمد. در مرحله نخست، با استفاده از معیارهای جمع مقادیر روزانه بارش، دوام موج بارش و گستره آن در شهرهای برگزیده، موج بارش شاخص طی مرطوب‌ترین زمستان بین ...
بیشتر
یکی از مواهب الهی برای مناطق مرکزی ایران - در این تحقیق شامل استان‌های سمنان، اصفهان، یزد و کرمان - بارش‌های جوی فراگیر است. نتایج این پژوهش، طی دو مرحله تحلیل آماری و تحلیل همدید بدست آمد. در مرحله نخست، با استفاده از معیارهای جمع مقادیر روزانه بارش، دوام موج بارش و گستره آن در شهرهای برگزیده، موج بارش شاخص طی مرطوب‌ترین زمستان بین سالهای 1997 تا 2007 تعیین شد. در مرحله دوم، دادههای نقشه های روزانه هوا شامل فشار، ارتفاع، سرعت، سمت باد و شار افقی نم ویژه طی روزهای مربوط به موج شاخص در ترازهای مختلف جو تهیه گردید. هدف از این دو مرحله، تعیین مهم ترین پهنه آبی (اعم از دریا یا خلیج) پیرامون ایران، به عنوان تامین‌کننده رطوبت برای این بارندگی بود. برای دستیابی به این هدف، نزدیک‌ترین هسته جذب نم، طی روز اوج روی نقشههای شار افقی در تراز 700 هکتوپاسکال شناسایی گردید. آنگاه خاستگاه سامانه موثر تا یک روز پیش از آغاز بارش رهگیری شد. به این ترتیب مسیر جابجایی آن پس از روز اوج تکمیل گردید. الگوهای شار افقی نم ویژه در تراز 700 هکتوپاسکال نشان دادند هسته‌های تغذیه‌کننده از نم، پس از دور شدن از جنوب خاوری دریای مدیترانه و جنوب میانی دریای سرخ، بتدریج با نزدیک شدن به خلیج فارس، همگرا شدند و از سمت جنوب غرب، ایران مرکزی را پوشش دادند. پژوهش کنونی نشان داد که دست کم سه عامل در فراگیر شدن موج بارش شاخص در ایران مرکزی نقش داشتهاند. همگرایی شرق‌سوی هسته‌های تغذیه کننده نم که به مضاعف شدن مقادیر نم مطلق سامانه انجامید، به عنوان عامل نخست و ورود هسته نهایی تغذیه‌کننده رطوبت به بامه (فلات) بلند ایران و ریزش هوای سرد از پس ناوه تراز 500 هکتوپاسکال، به عنوان عوامل دوم و سوم به افزایش نم نسبی سامانه بارش‌زا کمک کردند
غلامرضا براتی؛ محمد مرادی؛ محمود احمدی؛ مریم ثقفی
دوره 3، شماره 1 ، اردیبهشت 1391، ، صفحه 26-36
چکیده
مطالعات انجام شده در سطح جهان حاکی از افزایش خسارات ناشی از رخداد حوادث جوی و در این تحقیق تگرگ طی دهه های اخیر است. خسارات تگرگ عموما برای بخش های مختلف کشاورزی اعم از زراعت و باغداری و در مواردی برای بخش هایی چون ساختمان حایز اهمیت است. در تحقیق حاضر برای تعیین شدیدترین تگرگ های شمال باختری ایران به عنوان یکی از پهنه های شناخته شده ...
بیشتر
مطالعات انجام شده در سطح جهان حاکی از افزایش خسارات ناشی از رخداد حوادث جوی و در این تحقیق تگرگ طی دهه های اخیر است. خسارات تگرگ عموما برای بخش های مختلف کشاورزی اعم از زراعت و باغداری و در مواردی برای بخش هایی چون ساختمان حایز اهمیت است. در تحقیق حاضر برای تعیین شدیدترین تگرگ های شمال باختری ایران به عنوان یکی از پهنه های شناخته شده و تگرگ خیز ایران، داده های مورد نیاز در قالب کدهای هفتگانه تگرگ، مربوط به هوای حاضر از مجموع 16 ایستگاه تهیه و ارتفاع آب معادل آنها محاسبه شد تا نهایتا بر پایه معیار جمع روزانه ارتفاع آب مجموعه ایستگاه های درگیر، 4 مورد از شدیدترین تگرگ ها تعیین شدند. گشایش پرونده داده های تهیه شده از بایگانی NCEP/NCAR و تبدیل آنها به پوشه های متنی در زمان های انتخابی با استفاده از برنامه‌های رایانه‌ای در محیط هایC++، Grads و نهایتا Surfer ؛ امکان طراحی و تفسیر الگوهای همدید نهایی را فراهم کرد. نتایج نشان داد طی تمامی روزهای بارش تگرگ، سراسر یا بخشی از شمال باختری ایران زیر یال خاوری ناوه بالا بوده است. در این حال استعداد سرزمین به لحاظ داشتن بیشینه 3 تا 5 گرم بر کیلوگرم نم ویژه و بیشینه 20 تا 30 گرم بر متر مربع آب قابل بارش در پایین ترین لایه جو (تا 300 هکتوپاسکال)، زمینه ساز تگرگ زایی حرکات بالاسوی جو بوده است. این حرکات در اکثر روزهای رخداد تگرگ، در قالب یک هسته، روی سرزمین یا در کناره آن با بیشینه سرعت 08/0- پاسکال بر ثانیه و با حضور هسته های بیشینه رودباد با سرعت 30 تا 40 متر بر ثانیه در جنوب یا جنوب باختری سرزمین (بجز تگرگ 1 می 2008) مشاهده گردید.
