زهرا عبدالله زاده؛ علیرضا راشکی
دوره 6، شماره 2 ، خرداد 1394، ، صفحه 65-83
چکیده
تفکیک محیطهای بیابانی از غیربیابانی اغلب بهدلیل تنوع بالای الگوهای پوشش گیاهی، خاک و سنگ در مجاورت یکدیگر دشوار است. مطالعه روند تغییرات اکولوژیک و ژئومورفولوژیک یک منطقه میتواند در تعیین آستانههای اکوژئومورفیک بهمنظور تفکیک محیطهای بیابانی از غیربیابانی بر پایه پتانسیلهای برگشتپذیری و پتانسیلهای فرسایشپذیری ملاک ...
بیشتر
تفکیک محیطهای بیابانی از غیربیابانی اغلب بهدلیل تنوع بالای الگوهای پوشش گیاهی، خاک و سنگ در مجاورت یکدیگر دشوار است. مطالعه روند تغییرات اکولوژیک و ژئومورفولوژیک یک منطقه میتواند در تعیین آستانههای اکوژئومورفیک بهمنظور تفکیک محیطهای بیابانی از غیربیابانی بر پایه پتانسیلهای برگشتپذیری و پتانسیلهای فرسایشپذیری ملاک عمل قرار گیرد. بهطوری که بر اساس نسبت پتانسیلهای فوق میزان تابآوری و ارتجاعیت اکولوژیک اکوسیستم دچار تغییر میشود. هدف از این پژوهش جداسازی محیطهای بیابانی در بخشی از استان خراسان رضوی بر پایه مرزهای اکوژئومورفیک میباشد. لذا در این پژوهش، با استفاده از چهار نقشه لیتولوژی، پوشش گیاهی، ردهبندی خاک و نقشه همبارش، تغییرات نسبت پتانسیلهای فرسایشپذیری و برگشتپذیری مورد مطالعه قرار گرفته است. در ابتدا با انتخاب منطقهای محدود در سطح استان که از لحاظ گرادیان اقلیمی و ارتفاعی بیانگر شیب تغییرات باشد، چهار نقشه فوق تفکیک گردید. از دادههای رقومی TM/ETM و نقشههای زمینشناسی و خاک در مقیاس 1:250000 در تولید نقشههای مذکور استفاده شده است. به منظور ارزیابی صحیحتر این جداسازی، پیادهسازی یک طبقهبندی نظارت نشده بر روی تصویر سنجنده MODIS از منطقه مطالعاتی، بهخوبی روند تغییرات عوامل اکوژئومورفیکی را همگام با تغییرات چهار نقشه فوق نشان میدهد. بررسی تغییرات اکولوژیک و ژئومورفولوژیک همگی در یک راستا روند تغییر نسبت پتانسیلهای فرسایشی و برگشتپذیری را در منطقه مطالعاتی تأیید کردند. نتایج پژوهش مشخصکننده دو آستانه یا گذر اکوژئومورفیک در منطقه مورد بررسی میباشد، گذر اکوژئومورفیک از منطقه غیربیابانی به نیمهبیابانی و گذر اکوژئومورفیک نیمهبیابانی به محیط بیابانی تفکیک شدند. AbstractAccording to the high diversity of vegetation, soil and bare rock patterns in the desert ecosystem and non-desert districts, distinguishing these areas is difficult. The approach used in this research introduced an ecogeomorphic view based on inverse recovery and erodibility potential to identify desert zones. The recovery/erodibility ratio can change the ecological resilience of ecosystem which shows resistance degree of system to environmental disturbances. The aim of this study was distinguishing desert environment based on eco-geomorphic boundries in Khorasan Razavi province as critical region to desertification process in Iran. In view of this four maps including lithology, vegetation cover, soil and isohyet were provided for analyzing the changes of recovery and erodibility ratio. The TM/ETM+ imagery data, geological map and soil map in scale 1:250'000 were used to prepare layers. An unsupervised classification was applied based on MODIS imagery data which shows eco-geomorphic dynamics along climatic/lithologic gradient.A zone as case study was selected where located in Lut and Sabzevar geological blocks. The climatic and topographic gradients were main reasons for choosing this case study in the KR province. Ecological and geomorphologic changes confirmed the erodibility - recovery oscillations in the study area. Results indicated two ecogeomorphic thresholds delineated based on characteristics of lithological, soil, and vegetation cover, rainfall fluctuations. The transition shows an ecogeomorphic transition between non-desert to semi-desert environments and a transition between semi-desert to desert region. Keywords: Desert Environment, Erodibility, Recovery, Ecogeomorphic Thresholds
