تحلیل نقش کانال‌های دیرینه‌ رودخانه‌ جاجرود در مکان‌گزینی محوطه باستانی چالتاسیان در دشت ورامین

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین- پیشوا

چکیده

ویژگی‌های محیط طبیعی، مهمترین عامل در جهت شکل­گیری سکونت­گاه­های انسانی خصوصاً در ادوار باستانی می­باشد و بهترین راه درجهت پی­بردن به ویژگی­های طبیعی سکونت­گاه­های باستانی در زمان برپایی آنها، بررسی­های زمین­باستان­شناسی است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش عوامل محیطی در مکان­گزینی تپه­ باستانی چالتاسیان بوده است. این تپه باستانی، در دشت ورامین و در قسمت­های میانی مخروط­افکنه­ جاجرود، واقع شده­است. اطلاعات مورد نیاز جهت این پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه­ای (منابع نوشتاری و تصویری) و میدانی (بازدید میدانی، حفر ترانشه، برداشت نمونه رسوب) به دست آمد. همچنین، روش­های آزمایشگاهی از جمله تشخیص رنگ رسوب با استفاده از جدول رنگ مانسل، آزمایش غربال الکترونیکی، پیپت متحرک و کلسیمتری در جهت بررسی نمونه رسوب­های مورد مطالعه، انجام پذیرفت. شواهد ژئومورفولوژیک محوطه­ باستانی چالتاسیان و حفر ترانشه و در نهایت، آزمایش نمونه رسوب­های برداشت شده، نمایان کرد که این محوطه­ باستانی، در کنار یکی از کانال­های دیرینه­ رودخانه­ جاجرود قرار گرفته بوده­ است. به علاوه اینکه بافت و ویژگی­های رسوبی تپه­ باستانی و رودخانه­ دیرینه بسیار شبیه هم بوده­اند و این امر نشان  دهنده این است که رسوبات دشت سیلابی، منبع تأمین مصالح ساکنان باستانی منطقه بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. - بهرامی، ب.، امین‌زاده، ب. و آقا ابراهیمی سامانی، ف.، 1386. تأثیر سامانه‌های آبی در شکل‌گیری منظر باستانی پاسارگاد، محیط شناسی، سال سی و سوم، شماره 43، ص 131-142.
  2. - تاربوک، ا.، 1385. مبانی زمین‌شناسی، ترجمه: رسول اخروی، انتشارات صانعی، 391 ص.
  3. - دارک، ک. ر. 1387، مبانی نظری باستان‌شناسی، ترجمه: کامیار عبدی، مرکز نشر دانشگاهی، 303 ص.
  4. - رامشت ، م. ح.، 1388. دریاچه های دوران چهارم، بستر تبلور و گسترش مدنیت در ایران ، آرشیو SID ، شماره 503، ص 90 – 111.
  5. - زهتابیان، غ. ر.، رفیعی امام، ع.، علوی پناه، س. ک. و جعفری، م.، 1382. بررسی کیفیت آب رودخانه‌ جاجرود در ورامین، مجله‌ بیابان، جلد 8، شماره 2، ص 164-176.
  6. - فاضلی نشلی، ح.،1384. گزارش مقدماتی کاوش محوطه باستانی تپه پردیس در سال 1383، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 2 ، ص 31-44.
  7. - فرهنگ جغرافیای رودهای کشور، حوضه‌ آبریز مرکزی.، 1383. انتشارات سازمان جغرافیایی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح.
  8. - مقصودی، م.، 1387. بررسی عوامل موثر در تحول ژئومورفولوژی مخروط‌‌‌افکنه‌ها، مطالعه‌ موردی: مخروط‌افکنه‌ جاجرود، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره‌ 65، ص 73-92.
  9. - مقصودی، م.، فاضلی نشلی، ح.، عزیزی، ق.، گیلمور، گ. و اشمیت، آ.، 1391. نقش مخروط افکنه‌ها در توزیع سکونت گاه‌های پیش از تاریخ از دیدگاه زمین باستان شناسی )مطالعه ی موردی: مخروط افکنه جاجرود و حاجی عرب(، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال 44، شماره 4، ص 1-22.
  10. - ملک شهمیرزادی، ص.، محسنی، ح. و سروقدی، م.ج.، 1375. مجموعه دروس باستان-شناسی و هنر پیش‌ از تاریخ: مبانی باستان‌شناسی ایران، بین‌النهرین، مصر. نشر مارلیک، جهاد دانشگاهی، 425ص.
  11. - موسوی حاجی، ر. و مکوندی، ب.، 1389. رودخانه شیله و تاثیر آن بر استقرارگاه های انسانی منطقه، مجموعه مقالات چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، ایران، زاهدان.
  12. - موسوی حرمی، ر.، 1389. رسوب‌شناسی، انتشارات آستان قدس رضوی، 474ص.
  13. - یوسفی، ر.، 1392. گزارش مقدماتی کاوش‌های باستان-شناسی تپه‌ چالتاسیان، فصل اول، 256ص.
  14. -Anderson, K. C. and Neff , T., 2011. The influence of paleofloods on archaeological settlements patterns during A.D. 1050 - 1170 along the Colorado River in the Grand Canyon, Arizona, USA: Catena, v. 85, p. 168 - 186.
  15. -Brown, A. G., 2008. geoarchaeology, the four dimension (4D) fluvial matrix and climatic causality: Geomorphology, v. 101, p. 278 - 297.
  16. -Bruneton, H., 2001. Geomorphological evidence for fluvial change during the Roman period in the lower Rhone Valley (southern France): Catena, v. 45 ,p. 287 - 312.
  17. -Coningham, R. A. E., Fazeli, R., Young, R.L., Gillmore, G.K., Karimian, H., Maghsoudi, M. and Donahue, R. E., 2012. Socio-Economic Transformations: Settlement Survey in the Tehran Plain and Excavations atTepe Pardis: British Institute of Persian Studies, v. 44, p. 33-62.
  18. -Draut, A., 2008. application of sedimentary-structure interpretation to geoarchaeological investigation in the Colorado river, Grand Canyon , Arizona, USA : Geomorphology, v. 101, p. 497-509.
  19. -Fazeli, H., Coningham, R. A. E., Young., R.L., Gillmore, G.K., Maghsoudi, M. and RazaReviewed, H., 2012. socio economic transformation in the Tehran plain: final season of settlement survey and excavation at tape pardi: British Institute of Persian Studies, v. 45, p. 267-285.
  20. -Folk, R.L. and Ward, W.C., 1957. Brazos River bar: a study in the significance of grain size parameters: Journal of Sedimentary Petrology, v. 27, p. 3-26.
  21. -Gillmore, G. K., Stevens, J. and Buylaert, P., 2011. the Geoarchaeology and the value of multidisciplinary palaeoenvironmental approaches : a case study from Tehran Plain, Iran: Geological Society, London, Special Publications, v. 352, p. 49-67.
  22. -Gillmore, G.K., Coningham, R. A. E., Fazeli, H., Young, R.L., Magshoudi, M., Batt, C. and Rushworth, M ., 2009. Irrigation on the Tehran Plain, Iran: Tepe Pardis — The site of a possible Neolithic ,irrigation feature: Catena, v. 78 , p.285-300.
  23. -Goldberg, P. I. and Macphail, R., 2006. Practical and Theoretical Geoarchaeology, Wiley Blackwell Publishing, Oxford, 463.p
  24. -Guccione, M. J., 2008. Impact of the alluvial style on the geoarchaeology of stream valleys: Geomorphology, v. 101, p. 378 - 401.
  25. -Quigley, M., Fattahi, M., Sohbati, R. and Schmidt, A., 2011. Palaeoseismicity and pottery : investigating earthquake and archaeological chronologies on Hajiarab alluvial fan, Iran: Quaternary International, p.1-11.
  26. -Schmidt, A. and Fazeli Nashli, H., 2006. Tepe Ghabristan: Geophysical Survey Report: Humanities, v. 13, p. 31 - 49.
  27. -Thornbush, M. J., 2012. Archaeogeomorphology as an application in physical geography: Applied Geography, v. 34, p. 325-330.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار