تعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی سیل خیزی زیر حوضه ها (مطالعه موردی: حوضه آبخیز جاماش استان هرمزگان )

نوع مقاله : مروری

نویسندگان

1 استاد دانشکده محیط زیست،دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای آبخیزداری، دانشگاه هرمزگان

3 استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه هرمزگان

چکیده

‌یکی ‌از راه‌حل‌های ‌اصولی برای ‌پیشگیری ‌و مهار سیل‌، شناسایی ‌مناطق ‌خطرساز و سیل‌خیز در داخل‌ حوضه‌ آبخیز است‌ و اصولاً مهار و پیشگیری ‌از سیل ‌باید ابتدا در سر منشأ آن‌ یعنی ‌زیرحوضه‌های ‌آبخیز مورد توجه‌ قرار گیرد. از این نظر حوضه آبخیز رودخانه جاماش به علت وقوع سیل های ویرانگر در آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مطالعه مدل حوضه آبخیز با استفاده از نرم افزار HEC-GeoHMS تهیه و شبیه سازی هیدرولوژیک حوضه توسط مدل HEC-HMS انجام شد. جهت واسنجی پارامتر شماره منحنی و اعتباریابی مدل، از آمار 4 رگبار مشاهده ای و سیل همزمان آنها استفاده شده است. نتایج نشان دادند که این مدل در خصوص پیش بینی دبی اوج و زمان مربوط به آن در خروجی حوضه می تواند نتایج قابل قبولی را ارائه نماید. در این تحقیق، با استفاده از روش حذف متوالی زیر حوضه ها برای دو واقعه بارندگی به عنوان نمونه، نقش کلیه زیرحوضه ها در هیدروگراف سیل خروجی تعیین و بر اساس آن اولویت بندی انجام گرفت. نتایج نشان می دهد میزان مشارکت زیر حوضه ها در سیل خروجی با مساحت آنها رابطه مستقیم ندارد و لزوماً زیرحوضه ای که مساحت بزرگتر و یا دبی اوج بیشتری داشته باشد، در سیل خروجی کل حوضه تاثیر بیشتری ندارد بلکه اثر متقابل عوامل موثر مانند موقعیت مکانی زیرحوضه ها و نقش روندیابی در رودخانه اصلی و نقش شاخص های مورفومتری کانال رود نیز میتواند نقش مهمی داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


  1. - ثقفیان، ب.، و فرازجو، ح.، 1386. تعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی سیل خیزی واحدهای هیدرولوژیک حوضه سد گلستان، مجله علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، سال اول. شماره 1. ص 11-1.
  2. - چیداز، آ. ، محسنی ساروی، م. ، و وفاخواه، م.، 1388. ارزیابی مدل HEC-HMS به منظور برآورد هیدروگراف سیلاب در حوضه آبخیز کسیلیان، مجله پژوهش های آبخیزداری، شماره 84، ص 71-59.
  3. - خسروشاهی، م. ، و ثقفیان، ب.، 1382. بررسی نقش مشارکت زیرحوضه های آبخیز در شدت سیل خیزی حوضه، مجله پژوهش و سازندگی، شماره 59، ص 75-67.
  4. - عباسی، م.، خیرخواه، م.، حسینی، م.، محسنی، م.، روغنی، م.، و قرمزچشمه، ب.، 1388. ارزیابی اقدامات فنی آبخیزداری به‏کمک مدل HEC-HMS (مطالعه موردی حوضه کن استان تهران)، گزارش طرح تحقیقاتی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، 136 ص.
  5. - علیزاده، ا.، 1390. اصول هیدرولوژى کاربردی، انتشارات دانشگاه امام رضا، 912 ص.
  6. - مهدوی، م.، 1388. هیدرولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، جلد2، 439ص.
  7. -Foody, g.m., ghoneim. E.m., and arnell. W.n., 2004. Predicting location sensitive to flash flooding in arid environment, journal of hydrology, v. 292, p. 48-58
  8. -Hassanzadeh, y., and alami, m.t., 2005. An investigation of reasons for the occurance of golestan flood and the methods of its preventation, in, proceedings of the international conference on geohazards, natural disasters and methods of confronting with them , Tabriz, iran, sep.27-29, p.39-40.
  9. - USACE., 2010. HEC-HMS Technical Manual, Hydrologic ENGINEERING Center. Davis, CA, 318 P