نوع مقاله : علمی -پژوهشی
نویسندگان
1 دانشگاه تربیت مدرس
2 دانشگاه مازندران
3 پردیس هنرهای زیبا،دانشگاه تهران
چکیده
پس از گذشت دو دهه از تلاش جهانی برای تعریف و برنامهریزی مناطق شهری چند مرکزی، همچنان این مفهوم یکی از مبهمترین اصطلاحات ممکن به شمار میرود. بخشی از این ابهام به فرایند شکلگیری و تکوین این مناطق در نقاط مختلف دنیا باز میگردد. به عبارتی مناطق شهری چند مرکزی مانند هر پدیده دیگری متناسب با ماهیت و چیستی خود، در مواجهه با فرآیندها، روندها و مسائل رفتارهایی مختص به خود را بروز میدهد. از این رو، درک این فرایندها و سیر تکوینی این مناطق، به فهم برنامهریزان از مورفولوژی چند مرکزی، روابط بین آنها و تعاملات مدیریتی آنها کمک خواهد کرد. بر این اساس، مقاله حاضر سعی دارد تا مشخص کند منطقه شهری چند مرکزی مازندران مرکزی از چه سیر تکوینی پیروی میکند و در چه مرحلهای از توسعه چند مرکزی به سر میبرد. بدین منظور با استفاده از گونهشناسی سیر تکوینی الگوی توسعه شهری چند مرکزی توسط چمپین (2001)، دو بعد مورفولوژیک و چند مرکزی منطقه شهری مازندران مرکزی مورد سنجش قرار گرفت. بدین منظور برای سنجش بعد مورفولوژیک از تغییرات عملکردی شاخصهای جمعیتی مانند آنتروپی و نخست شهری، و برای سنجش بعد عملکردی از روش حوزه ارتباطی با استفاه از جریان سفرهای آونگی در طول سه دهه استفاده گردید. با بررسی تغییرات دو بعد چند مرکزی مورفولوژیک و عملکردی منطقه شهری مازندران مرکزی در طول یک دوره سی ساله، روشن شد که برخلاف فرضیات مطرح شده مبنی بر الگوی چند مرکزی-شبکهای در مازندران، محدوده مطالعه متشکل از چهار منطقه شهری عملکردی است که سهم اصلی سفرهای آونگی منطقه را در درون شهرستان خود تعریف میکنند. بدین ترتیب با توجه به نبود مرکزی مسلط و سلسلهمراتبی روشن، تعدد و نزدیکی مراکز به یکدیگر این منطقه به عنوان یک مد ائتلافی از توسعه شهری چند مرکزی در بین مراحل دوم و سوم تشخیص داده شد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Typology of evolutionary paths of polycentric urban region of Central Mazandaran
چکیده [English]
The definition of the concept and planning of polycentric urban regions is still one of the vaguest one, in spite of the two decades of the global attempts. Theoretical literature refers parts of this ambiguity to the evolutionary process of the polycentric metropolitan areas in the various regions of the world. In other words, based on their nature and identity, polycentric urban regions like any other phenomena show unique behavior encountering process, trends and issues. Thus, comprehension of this process and evolutionary paths can help planners understand the morphology of poly-centricity, its relations and governance interactions. Accordingly, this study seeks to understand that of which evolutionary paths the polycentric urban region of central Mazandaran follows and in which phases of development it stands. For this purpose, by employing the Champion’s alternative paths for the evolution of polycentric urban regions (2001) and measuring the morphological and functional dimensions of the Central Mazandaran over 30 years, it has become disclosed that despite of the assumptions of network- poly-centricity pattern of Central Mazandaran, the study area consists of four functional urban regions that define the main share of regional trips within their city. Thus, this urban region is determined as a fusion mode of polycentric urban development between the second and third phases in account of dominant centrality absence and the multiplicity and proximity of centers
کلیدواژه‌ها [English]
- 'polycentric'-' urban region'- ' Central Mazandaran'- 'typology
- -زبردست، ا.،1386. بررسی تحولات نخست شهری در ایران، هنرهای زیبا، شماره 29، ص 29-38.
- -زبردست، ا. و شهابی شهمیری، م.، 1393. تحلیل قابلیت توسعه هم‌افزا در مناطق شهری چندمرکزی؛ نمونه موردی منطقه شهری آمل، بابل، قائمشهر و ساری، فصلنامه برنامهریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 16، ص 33-48.
- -زبردست، ا. و شهابی شهمیری، م.، 1392. ارائه چارچوبی پژوهشی درباره مناطق کلانشهری چندمرکزی به منظور توسعه نظری و تجربی این مفهوم در کشور، فصلنامه مطالعات برنامهریزی شهری، سال اول، شماره سوم، ص 143-160.
- -زبردست، ا. و شهابی شهمیری، م.، 1392. سنجش چندمرکزیتی مجموعه‌های شهری کشور، مطالعه موردی آمل، بابل، قائمشهر و ساری، فصلنامه مطالعات شهری. سال سوم، شماره 8، ص 47-58.
- - سلیمانی، م.، نظریان، ا. و یزدانی، م. ح.، 1389. تحلیل فضایی جریان حواله‌های بانکی در شبکه شهرهای ایران، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقه‌ای، سال دوم، شماره 7، ص 1-30.
- -لطفی، ص.، 1387. ارزیابی تغییر و توزیع سکونتگاه‌های شهری استان مازندران بر اساس قاعده رتبه-اندازه، زایش یک مگالاپلیس منطقه‌ای، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 2، ص 61-76.
- - مهندسین مشاور مازند طرح.، 1388. طرح آمایش استان مازندران، تبیین سازمان فضایی موجود، ارزیابی توانایی‌ها و محدودیت‌های استان، جلد71، ص 42-43.
- -Anas, A., Arnott, R. and Kenneth, A., 1998. Urban Spatial Structure, Journal of Economic Literature, v. 36, September, p. 64 - 1426.
- -Burger, M.J. and Meijers, E.J., 2010. Forms follow function? Linking morphological and functional polycentricity, GaWC Research Bulletin, 344 p.
- -Champion, A.G., 2001. A changing demographic regime and evolving polycentric urban regions – consequences for the size, composition and distribution of city populations, Urban Studies, v. 38, p. 657-677.
- -Coombes, M. G., Green, A. E. and Openshaw, S., 1986. An efficient algorithm to generate official statistical reporting areas: the case of the 1984 travel-to-work areas revision in Britain, Journal of Operational Research Society, v. 37, p. 943–953.
- -Davoudi, S., 2003. Polycentricity in European spatial planning: From an analytical tool to a normative agenda, European Planning Studies, v. 11, p. 979- 999.
- -Davoudi, S., 2008. Conceptions of the cityregion: a critical review, Urban Design and Planning, v. 161, p. 51–60.
- -Hall, P. and Pain, K., 2006. The Polycentric Metropolis: Learning from Mega-City Regions in Europe, London: Earthscan.
- -Hohenberg, P.M. and Lees, L.H., 1995. The Making of Urban Europe, Cambridge, MA: Harvard University Press, P. 1000-1994.
- -Ipenburg. D. and Lambregts, B., 2001. Polynuclear urban regions in North West Europe: a survey of key-actor views. Delft: Delft University Press.
- -Kloosterman, R.C. and Musterd, S., 2001. The polycentric urban region: towards a research agenda, Urban Studies, v. 38, p. 623-633.
- -Kloosterman, R. C. and Lambregts, B., 2001. Clustering of economic activities in polycentric urban regions: the case of the Randstad Holland, Urban Studies, v. 38, p. 717-732.
- -Lambooy, J.G., 1998. Polynucleation and Economic Development: The Randstad, European Planning Studies, v. 6, p. 457-466.
- -Lambregts, B., 2006. Polycentrism: boon or barrier to metropolitan competitiveness? The case of the Randstad Holland, Built Environment, v. 32, p. 114-123.
- -Lambregts, B., 2009. The Polycentric Metropolis Unpacked: Concepts, Trends, and Policy in the Randstad Holland, Amsterdam: Amsterdam Institute for Metropolitan and International Development Studies.
- -Lambregts, B. and Röling, R., 2005. Synthesis report on the Dutch Spatial Vision Study No. 1 Workshop on Polycentric Territorial Development in NEW, Amsterdam: AMIDSt (available at www.nweurope.org/upload/documents/programme/
- Summary_of_dutch_ workshop.pdf).
- -Markusen, A., 2003. Fuzzy concepts, scanty evidence, policy distance: the case for rigour and policy relevance in critical regional studies, Regional Studies, v. 6-7, p. 701-717.
- -Meijers, E., 2008. Summing Small Cities Does Not Make a Large City: Polycentric Urban Regions and the Provision of Cultural, Leisure and Sports Amenities, Urban Studies, v. 45, p. 2323-2342.
- -Parente, R. and Pessoa, P., 2009. Towards a Definition of Urban Polycentrism for Brazilian Metropolises, The 4th International Conference of the International Forum on Urbanism.
- -Parr, J.B., 2004. The polycentric urban region: A closer inspection, Regional Studies, v. 38, p. 231-240.
- -Priemus, H., 1998. The Randstad and the central Netherlands urban ring: planners waver between two concepts, European Planning Studies, v. 6, p. 443–466.
- -Tilly, C., 1992. Coercion, Capital, and European States, Oxford, Blackwell, 288 p.
- -Vasanen, A., 2012. Functional Polycentricity: Examining Metropolitan Spatial Structure through the Connectivity of Urban Sub-centers, Urban Studies, v. 49(16), p. 3627–3644
)