پهنه‌بندی آگروکلیمایی کشت مرکبات در استان خوزستان با روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در محیط GIS

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران

چکیده

هدف از این پژوهش پهنه­بندی نواحی اقلیمی مستعد کشت مرکبات در استان خوزستان است. به این منظور پارامترهای محیطی در قالب یک ساختار سلسله مراتبی چهار سطحی (اهداف، معیارها، زیرمعیارها و گزینه­ها)، پایگاه لایه­های اطلاعات اقلیمی (بارش، دما، رطوبت نسبی، باد و ساعات آفتابی روزانه) در بازه زمانی20 ساله (1991-2010) تهیه شد. پس از شناسایی گزینه­های مرجع و همچنین تعیین رتبه آنها، ضمن در نظر گرفتن همزمان کلیه معیارهای تصمیم­گیری، ضریب اهمیت (وزن) معیارها و زیر معیارها بر اساس روش استاندارد شده مقایسه زوجی محاسبه گردید. آنگاه بر اساس مدل (AHP) به تخصیص ارزش و تلفیق نقشه‌های حاصله در محیط GIS پرداخته شد و در نهایت بر اساس اعمال وزن نهایی هر یک از زیر معیارهای محیطی و اقلیمی مؤثر در کشت، نقشه پهنه­بندی نواحی مستعد کشت مرکبات استان تهیه گردید. نتایج نشان داد که روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی به­دلیل سادگی، انعطاف­پذیری و به کارگیری همزمان معیارهای کیفی و کمی، با کاربرد مطلوب در برنامه­ریزی اقلیمی- محیطی، توانایی آشکارسازی و تفکیک مناطق مستعد کشت مرکبات در خوزستان را دارد. بر اساس این پژوهش، نقشه پهنه­بندی آگروکلیمای کشت مرکبات خوزستان در 4 کلاس اهمیت (ضعیف، متوسط، خوب و عالی) طبقه­بندی می­شود. مناطق شمالی و شرقی استان از شرایط خوب تا عالی جهت کشت مرکبات برخوردار است و مناطق محدودیت­دار استان با پتانسیل ضعیف، بخش­های جنوبی، مرکزی و غربی را در بر می­گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Agroclimatic Regionalization of citrus cultivation in Khuzestan province by using AHP model in GIS

چکیده [English]

This research aim is revealing and give priority to climatic regions prone to citrus cultivation in Khuzestan, so by studying the environmental parameters in the form of a four levels hierarchical structure( target, criterions, sub- criterions and choices), the environmental and climatic information layers base of province provided in 20 years time interval(1981-2010). After recognizing the reference choices and ranking them, while considering all make decision criterions simultaneously, the criterions and sub- criterions weight coefficient calculated by using Expert Choice soft ware according to standard even comparison method. Then, on the base of model(AHP), the value allocation and incorporating the maps occur on GIS environment have been carried on, and finally, the regionalization map of regions prone to citrus cultivation of province provided according to applying the final weight of every environmental and climatic sub- criterions which are effective in cultivation. The results indicated that 1) The hierarchical analysis process method can reveal and separate the regions prone to citrus cultivation in Khozestan for its simplicity, flexibility and employing quantity and quality criterions simultaneously and having desirable usage in environmental- climatic scheduling. 2) The agroclimatic regionalization map of citrus cultivation in Khozestan categorize in 4 importance classes(weak, middle, fine and excellent). The northern and eastern regions of province have the fine to excellent conditions for citrus cultivation and the limited regions of province with weak potential including the south, central and western regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate- Citrus- Regionalization- Geographic Information System- AHP Model-Khozestan

مراجع

منابع
-آل کثیر، ا.، 1390. مطالعه و بررسی شرایط اقلیمی موثر بر کشت نیشکر با استفاده از تکنیک GIS در استان خوزستان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد اهواز.
-امانی، ح.، 1378. اقلیم کشاورزی گندم دیم مطالعه موردی شهرستان مریوان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد جغرافیای طبیعی (اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی)، دانشگاه شهید بهشتی.
-بازگیر، س.، 1378. بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم (مطالعه موردی استان کردستان)، پایان‌نامه کارشناسی-ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه تهران.
-تاجور، ی. و حیات بخشی، ع.، 1384. کشت و پرورش مرکبات، موسسه تحقیقات مرکبات کشاورزی.
-خالدی، ش.، محمدی، ا. و کرمی، م.، 1387. مکان‌یابی اقلیمی کشت سیب در شهرستان سمیرم با استفاده از مدل‌های سلسله مراتبی (AHP)، بولین و انواع روش‌های مدل فازی در محیط GIS، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 11، ص 55-72.
-دماوندی، ع.ع.، طاهری، م.، اسماعیلی، م. و خلفی، ج.، 1389. پهنه‌بندی مناطق مناسب کشت گندم دیم در استان زنجان با استفاده از GIS، فصلنامه فن‌آوری‌های نوین کشاورزی، شماره 1، ص 81-102.
-ضیائیان فیروزآبادی، پ.، خالدی، ش.، خندان، س. و علیزاده، ا.، 1389. پهنه‌بندی اگروکلیمای مرکبات در استان لرستان با استفاده ازمدل هم‌پوشانی شاخص و منطق فازی و مقایسه مدل‌ها، فصل‌نامه آمایش محیط، شماره 8، ص 21-54.
-عظیمی، ف.، شکیبا، ع.ر. و سعیدی، ن.، 1388. پهنه‌بندی اقلیم کشاورزی جنوب و جنوب غرب ایران با استفاده از روش تجزیه خوشه‌ای، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 4، ص 47-58.
-فرج زاده، م. و تکلوبیغش، ع.، 1380. ناحیه‌بندی آگروکلیمای استان همدان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی با تاکید بر گندم دیم، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره 41، ص 93-105.
-فلاحتی، ف.، 1385. مکان‌یابی اراضی مستعد باغات میوه با تاکید بر فاکتورهای اقلیمی با رویکرد GIS&RS (مطالعه موردی: گردو استان تهران)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقلیم-شناسی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
-قدسی پور، ح.، 1388. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP، انتشارات دانشگاه امیر‌کبیر، 224 ص.
-قلی زاده، م.، 1387. بررسی پارامترهای اقلیمی موثر در کاشت زیتون استان لرستان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقلیم-شناسی، دانشگاه تربیت معلم تهران.
-کمالی، غ.، صدقیانی پور، ع.، صداقت کردار، ع. و عسگری، ا.، 1387. بررسی پتانسیل اقلیمی کشت گندم دیم در استان آذربایجان شرقی، مجله آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی، دوره 22، شماره 2، ص 467-483.
-محمدی، ح.، 1385. آب و هواشناسی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 259 ص.
-محمدی، ح. و مقتدری، ق.، 1383. ارزیابی پتانسیل‌های اقلیمی کشت نخل در استان گلستان، پژوهش‌های جغرافیایی شماره 49، ص 163-178.
-محمدی، ح.، کاظمی، م. و گودرزی، ن.، 1386. کاربرد GIS در امکان سنجی کشت زیتون در استان اصفهان، پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، شماره 74، ص 123-133.
-میرزابیاتی، ر.، 1383. بررسی نواحی مستعد کشت زعفران در دشت نیشابور با استفاده از GIS&RS، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقلیم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
-وطن خواه سادات، ا.، 1388. امکان سنجی اقلیمی کشت مرکبات در پارس‌آباد مغان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد اقلیم‌شناسی در برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.
-Akıncı, H., Özalp, A. and Turgut, B., 2013. Agricultural land use suitability analysis using GIS and AHP technique: Journal of Computers and Electronics in Agriculture, v. 97, p. 71-82
-Badini, O., Stocle, C.O. and Franz, E.H., 1997. Application of CropSimulation Modeling and GIS to Agro climatic Assessment in BurkinaFaso: Agriculture Ecosystems & Environment, v. 64(3), p. 233-244.
-Beigbabayi, B. and Azadi Mobaraki, M., 2012. Using AHP Modeling and GIS to Evaluate the Suitability of Site with ClimaticPotential for Cultivation of Autumn Canola in Ardabil Province: Annals of Biological Research, v. 3(5), p. 2307-2317
-Malczewski, J., 2000. On the use of weighted linear combination method in GIS: Common and Best Practice Approaches, Transactions in GIS, v. 4(1), p. 5-22.
-Moreno, J., 2005. A spreadsheet module for consistent consensus building in AHP- group decision making: Group Decision and Negotiation, v. 14, p. 89-108.
-Saaty, T. L., 1980. The Analytical Hierarchy Process, McGraw Hill, New York, 350 p.
-Saaty, T.L., 2000. Fundamentals of decision making and priority theory, 2nd Ed., PA: RWS Pub, Pittsburgh.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار