تحلیل همدیدی نقش پرفشار جنب‌ حاره‌ای عربستان و رودباد جنب حاره‌ای در خشکسالی های شدید جنوب و جنوب‌غرب ایران

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه شهید بهشتی ،

3 پژوهشکده هواشناسی و علوم جوی ،تهران

4 ،دانشگاه شهید بهشتی ، دانشکده علوم زمین

چکیده

خشکسالی یک پدیده تکرارشونده در اقلیم‌های مختلف است. وقوع این پدیده صرفاً به اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک محدود نمی‌شود، بلکه در اقلیم‌های مرطوب و خیلی مرطوب هم به وقوع می‌پیوندد. در این مطالعه با استفاده از داده‌های بارش سالانه 31 ایستگاه در دوره آماری (2015-1986)، پس از طی مراحل همگنی و تکمیل نواقص داده‌ها، مقادیر نمایه‌های مختلف خشکسالی مانند SIAP، SPI، ،RAL،  PNPIو Z Score در محیط نرم‌افزارهای DIP و DIC محاسبه گردید و خشکسالی های شدید منطقه جنوب و جنوب­غرب ایران شناسایی گردید. سپس نقشه همدید ترازهای 1000 تا 700 هکتوپاسکال ترسیم و هسته مراکز پرفشار جنب‌حاره‌ای عربستان در ترازهای فوق به‌ صورت روزانه و ماهانه استخراج شد برای تحلیل همدید الگوی خشکسالی داده‌ها در محدوده طول‌های 60 درجه غربی تا 100 درجه شرقی و عرض صفر (استوا) تا 80 درجه شمالی انتخاب و به‌ صورت نقشه ترسیم گردید. همینطور موقعیت رودبادها در خشکسالی های شدید و محور و هسته رودبادها ترسیم گردید. در نهایت الگوی غالب در خشکسالی های شدید منطقه تحلیل شده است. نتایج نشان داد که در خشکسالی های شدید در منطقه زبانه‌های چهار سامانه واچرخندی آزور، آفریقا، عربستان و سیبری در یک راستای مداری در محدوده عرض­های 15 تا 45 درجه شمالی ادغام‌شده و به صورت یک کمربند گسترده تمام منطقه را در بر می‌گیرد. پرفشار عربستان کاملاً حرکت غرب سو داشته و در تمام طول دوره بارشی بر روی خشکی شبه جزیره عربستان قرار می‌گیرد و با ادغام با زبانه پرفشار آفریقا باعث رانده شدن کم­فشار سودان به عرض‌های جنوبی و مانع گسترش آن به سمت عرض‌های بالا می‌گردد با حرکت غرب سوی سلول عربستان رودباد جنب حاره­ای نیز به سمت غرب جابجا شده و برخلاف شرایط نرمال بر روی شمال­شرق آفریقا استقرار پیدا می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Synoptic analysis of the role of Saudi Arabia subtropical high pressure subtropical and polar jet streams and severe droughts in South and South West of Iran

چکیده [English]

Drought is a recurrent phenomenon in different climates. The occurrence of this phenomenon is not limited solely to the arid and semi-arid climates, but also occurs in climates humid and very wet. In this study, using data from annual precipitation 31 stations in the period (2015-1986), After complete homogeneity and process data deficiencies , the values of different profiles (SIAP, SPI, RAL, PNPI and Z Score) software in DIP and DIC were calculated and severe drought in the South and South West of Iran were identified. Required data received from the site http://www.esrl.noaa.gov and then in 1000 to 700 hPa levels synoptic maps outlining the core Saudi Arabia subtropical high pressure centers in the daily and monthly levels were above hPa. Synoptic analysis of data for drought pattern lengths ranging from -60 ° west to 100 ° east and latitude of zero (equator) to 80 ° north and software environment ARCGIS10.3 selected as the map was drawn. As well as the position of the jet stream in severe drought with script creation software and the core jet stream axis GRADS drawing and drawn. The dominant pattern of severe drought the region has been analyzed. The results showed that the severe drought in the region of the Azores anticyclone system tongues of four, Africa, Saudi Arabia and Siberian in a circuit line widths in the range of 15 to 45 ° north merged and for the entire region encompasses a wide belt. Saudi pressure quite moving West ward and throughout the period of precipitation on land is the Arabian Peninsula and integration with high pressure tripped Africa pushing low pressure Sudan to prevent its spread to the southern latitudes and high latitudes is and moves West ward cell with Saudi, Subtropical jet stream has moved West ward and the North East Africa

مراجع

  1. -احمدی گیوی، ف.، ایران نژاد، پ. و محد نژاد، ع.، 1389. اثر پرفشار های جنب حاره و سیبری بر خشکسالی‌ های غرب ایران، چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، چهاردهمین کنفرانس ژئوفیزیک ایران، تهران، انجمن ژئوپلتیک ایران، http://www.civilica.com/Paper-GCI14-GCI14_129.html.
  2. -امیری، م.، 1382. بررسی عوامل اقلیمی خشکسالی های استان سمنان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، گروه جغرافیا، ص 1- 198.
  3. -بابایی فینی، ا. و علیجانی، ب.، 1392. تحلیل فضایی خشکسالی های ایران زمین، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 45، شماره 3، ص 1-12.
  4. -پروین، ن.، 1390. الگوهای سینوپتیکی شدیدترین خشکسالی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره 25، شماره 32، ص 90-108.
  5. -حجازی زاده، ز.، 1372. بررسی سینوپتیکی پرفشار جنب حاره‌ای در تغییر فصل ایران. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تربیت‌مدرس، ص 1- 278.
  6. -خداده، س.، 1390. تحلیل سینوپتیک موقعیت جریان‌های جت و ارتباط آن با بارش‌های شدید در شمال‌غرب ایران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، ص 1-214.
  7. -خرم بخت، آ.ع.، مشیری، ر. و مهدوی، م.، 1393. ارزیابی مشخصه‌های خشکسالی اقلیمی در منطقه لارستان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال چهارم، شماره 13، بهار 1393، ص 103-120.
  8. -خوش‌اخلاق، ف.، 1376. بررسی الگوهای ماهانه خشکسالی و ترسالی در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 4، ص 57-77.
  9. -زرین، آذر.، 1386. تحلیل پرفشار جنب حاره تابستان بر روی ایران، استاد راهنما دکتر هوشنگ قائمی، پایان‌نامه دکترا، دانشگاه تربیت مدرس، ص 1-219.
  10. -رزمی، ر.، ستوده، ف. و صلاحی، ب.، 1394. تحلیل زمانی- مکانی و پهنه‌بندی احتمال وقوع خشک‌سالی‌ها و ترسالی‌های شمال‌غرب ایران، فضای جغرافیایی، دوره 15، شماره 49، ص 57-74.
  11. -رضایی، پ.، روشنی، م. و امیرآبادی زاده، م.، 1393. تعیین روابط شدت، مدت، فراوانی و سطح درگیر با خشکسالی در شمال‌غرب ایران، مجله جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 10، ص 111-127.
  12. -رضیئی، ط.، شکوهی، ع. و ثقفیان، ب.، 1381. پیش‌بینی شدت، تداوم و فراوانی خشکسالی با استفاده از روش احتمالات سری‌های زمانی (مطالعه موردی استان سیستان و بلوچستان). مجله بیابان، جلد8، شماره 2، ص 292-311.
  13. -زاهدی، م. و قویدل رحیمی، ی.، 1381. شناخت، طبقه‌بندی و پیش‌بینی خشکسالی با استفاده از روش سری‌های زمانی نمونه مطالعاتی حوضه آبریز دریاچه ارومیه، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 6.، ص 19-48.
  14. -سلیقه، م. و صادقی نیا، ع.، 1389. بررسی تغییرات مکانی پرفشار جنب حاره در بارش‌های تابستانه نیمه جنوبی ایران، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 17، ص 83-98.
  15. -صادقی، س.، علیجانی، ب.، سلیقه، م.، حبیبی نوخندان، م. و قهرودی تالی، م.، 1387. تحلیل همدیدی واچرخند ها برخشکسالی های فراگیر خراسان، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 10، ص 105-118.
  16. -فتاحی، آ. و بابایی، آ.، 1393. طبقه‌بندی الگوهای همدیدی بارش‌زا و خشکسالی زا در ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی سال 29، شماره پیاپی 112، ص 105-122.
  17. -فرج زاده اصل، م.، کریمی احمدآبادی، م.، قائمی، ه. و مباشری، م.،1381. چگونگی انتقال رطوبت در بارش زمستانه غرب ایران (مطالعه موردی 3-7 ژانویه 1996)، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 60 ، ص 193-217.
  18. -قائمی، ه.، زرین، آ.، آزادی، م. و فرج زاده اصل، م.، 1388. تحلیل الگوی پرفشار جنب حاره بر روی آسیا و آفریقا، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره 1، 219-245.
  19. -قائمی، ه. و پرک، ف.، 1392. تحلیل رژیم بارندگی منطقه جنوب و جنوب‌غرب کشور، مجله سپهر، دوره 22، شماره 85.
  20. -کریمی نظر، م.، مقدم نیا، ع. و مساعدی، ا.، 1389. بررسی عوامل اقلیمی موثر بر وقوع خشکسالی (منطقه زابل)، پژوهش‌های حفاظت آب و خاک، شماره 1، ص 145-158.
  21. -لشکری، ح. و محمدی، ز.، 1394. اثر موقعیت استقرار پرفشار جنب ‌حاره‌ای عربستان بر سامانه‌های بارشی در جنوب و جنوب‌غرب ایران، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 47، شماره 1، ص73-90.
  22. -لشکری، ح.، 1382. مکانیسم تکوین و توسعه کم‌فشار سودان و اثر آن بر روی بارش‌های جنوب و جنوب‌غرب ایران، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 46.
  23. -لشکری، ح.، 1384. تحلیل سینوپتیکی دو نمونه از الگوی بارش‌های زمستانه جنوب‌شرق ایران، مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 1، ص 1-22.
  24. -لشکری، ح.،1381. مسیر یابی سامانه‌های کم-فشار سودانی بر روی ایران، مدرس علوم انسانی،31 ص.
  25. -لشکری، ح. و خلیلیان، و.، 1391. تحلیل سینوپتیکی پهنه بارش سامانه ادغامی سودانی مدیترانه‌ای بر روی ایران، سپهر،21 ص.
  26. -لشکری، ح. و یارمرادی. ز.، 1393. تحلیل همدیدی موقعیت استقرار پرفشار سیبری و مسیرهای ورودی آن به کشور ایران در فصل سرد، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، دوره 48، شماره 88، ص 199-218.
  27. -Buntgen, U.V., Trouet, D., FrankLeuschnr, H.H. and Friedrichs, D., 2010. Tree-ring indicators of German summer drought over the last millennium, Quaternary Science Reviews, v. 29, p. 1005-1016.
  28. -Fink, A.H.T., Burcher, A., Kruger, G.C., Leckebusch, J.G. and Pinto, W.U., 2004. The 2003 European summer Heatwaves and Drought-Synoptic Diagnosis and Impacts, Royal Meteorological Society, v. 8, p. 209-216.
  29. -Iqbal, M.J., Hameed, S. and Khan, F., 2013. Influence of Azores High pressure on Middle Eastern rainfall, Theoretical and Applied Climatology, v., 111, p. 211-221.
  30. -Landsberg, H.E., 1982. Climaticapects of Drought Bull American metrology Science, v. 36, p. 593-595.
  31. -Bond, N.R., Lake, P.S. and Arthington, A.H., 2008. The impacts of drought on freshwater ecosystems: an Australia perspective, Hydrobiology, v. 600, p. 3-16.
  32. -Kasei, R., Diekkru¨ger, B. and Leemhuis, C., 2010. Drought frequency in the Volta Basin of West Africa, Sustain Science, v. 5, p. 89-97.

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار