تأثیر تکتونیک در شکل‌گیری مخروط افکنه‌ها و تحلیل پدوژئومورفیک آنها (مطالعه موردی: هشتگرد-کردان، استان البرز)

نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشگاه تهران

10.29252/esrj.9.1.66

چکیده

مخروط افکنه­ها از جمله لندفرم‌های رسوبی متداولی هستند که دارای اهمیت ویژه‌ای از نظر تامین منابع آب و خاک می‌باشند. هدف این مطالعه بررسی تاثیر فعالیت­های تکتونیکی در شکل‌گیری مخروط افکنه‌های هشتگرد-کردان استان البرز و تحلیل پدوژئومورفیک آنها است. بدین منظور شاخص­های مورفوتکتونیکی شامل شکل حوضه زهکشی، عدم تقارن حوضه زهکش، شاخص طول- شیب آبراهه، سینوزیته جبهه کوهستان، نسبت عرض دره به ارتفاع و هیپسومتری محاسبه شده و فعالیت­های تکتونیکی نسبی منطقه با استفاده از شاخص فعالیت زمین ساختی نسبی بررسی شده است. به منظور تحلیل تکوین سطوح ژئومورفیک مخروط افکنه­ها، زمان پدوژنز و سن لایه­های رسوبی تعیین شده است. تحلیل داده‌های پدوژنز وجود سه نسل مخروط افکنه در منطقه را تایید می‌کند که مخروط افکنه‌های قدیمی در کنار جبهه کوهستان و بالادست مخروط افکنه‌های جدیدتر قرار گرفته‌اند. براساس نتایج شاخص­های مورفوتکتونیکی، منطقه از نظر تکتونیکی فعال است. بریدگی زیاد جبهه کوهستان، دره­های عدم تقارن حوضه­ها و قرارگیری حوضه در مرحله جوانی فعال بودن منطقه از نظر تکتونیکی را تایید می‌نمایند. تکتونیک با تأثیر‌گذاری بر جایگزینی، شکل و مساحت مخروط افکنه و ضخامت رسوبات آنها نقش موثری در شکل­گیری و گسترش آنها داشته است. تکوین مخروط افکنه­های مورد مطالعه با ویژگی­های تکتونیکی منطقه مطابقت دارد به گونه‌ای فعالیت بیشتر تکتونیکی به شکل­گیری چند نسل­ مخروط افکنه با مساحت و ضخامت بیشتر رسوبات منجر شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effect of tectonics on the formation of alluvial fans and their pedogeomorphic analysis (Case study: Hashtgerd-Kordan, Alborz Province)

چکیده [English]

Abstract
Alluvial fans are common geomorphological depositional landforms that have especial importance considering soil and water supply. The objective of this study was to evaluate the influence of tectonic activities in the formation of alluvial fans in Alborz Province and their pedogeomorphic analysis. In view of this morphotectonic indicators including stream length-gradient index (SL), drainage basin asymmetry (Af), hypsometric integral (Hi), ratio of valley-floor width to valley height (Vf), index of drainage basin shape (Bs), and index of mountain front sinuosity (Smf) were calculated and the sum of tectonic activities were analyses using Iat index. The pedogenese time and the sediment ages were calculated using clay accumulation index in order to evaluate the evaluation of alluvial fan geomorphic levels. The results of morphotectonic indices showed that the study area is tectonically an active region. Dissected mountain front, the v shape valleys, non- symmetry of drainage basin as well as the young basins of alluvial fans demonstrated the tectonic activity of the study area. The tectonic activity could affect the shape, area and the thickness of alluvial fans sediments due to substitution of alluvial fans that cause evolution of them. The alluvial fans evaluation in the study area conducts whit tectonic properties that could cause to from alluvial fans with higher generations area as well increasing sediment thickness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alluvial fan
  • tectonic activity
  • morphotectonic indices
  • evaluation of alluvial fan geomorphic levels

مراجع

  1. -احتشامی معین‌آبادی، م.، 1394. تاثیر گسل‌های عرضی در هندسه، پایانه‌ها و فعالیت گسل طالقان براساس شواهد ریخت‌زمین‌ساختی و مغناطیس هوایی، یافته‌های نوین زمین‌شناسی کاربردی، شماره 17، ص 1-15.
  2. -بیات، ا.، کریم زاده، ح.ر.، کریمیان اقبال، م. و خادمی، ح.، 1392. تکوین پدوژئومورفیک یک مخروطه‌افکنه در مرکز ایران، مرتع و آبخیزداری، دوره شصت و ششم، شماره 2، ص 191-206.‎
  3. -روستایی، ش.، زمردیان، م.ج.، رجبی، م. و مقامی مقیم، غ.، 1388. نقش فعالیت‌های تکتونیکی در شکل‌گیری و گسترش مخروط افکنه‌های دامنه‌های جنوبی آلاداغ، جغرافیا و توسعه، شماره 13، ص 137-156.
  4. -علیمردان، س.، سلیمانی آزاد، ش.، قرشی، م.، قاسمی، م.ر.، اویسی، ب. و حاتمی، ا.، 1393. بررسی شواهد ریخت زمین‌ساختی و گسلش جوان در گستره شهر جدید هشتگرد، شمال باختر تهران، علوم زمین، سال بیست و چهارم، شماره 94، ص 227-234.
  5. -مقصودی، م.، 1387. بررسی عوامل موثر در تحول مخروط افکنه ها-مطالعه موردی مخروط افکنه جاجرود، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شماره 65، ص 73-92.
  6. -مهدی زاده، س. و یوسفی، م.، 1374. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 کرج، سازمان زمین-شناسی کشور.
  7. -یمانی، م. و مقصودی، م.، 1382. بررسی و تحول کانال‌های گیسویی در سطح مخروط افکنه‌ها- مطالعه موردی: مخروط افکنه‌ی تنگویه در چاله سیرجان، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 45، ص 103-113.
  8. -Abbassi, M.R. and Farbod, Y., 2009. Faulting and folding in quaternary deposits of Tehran’s piedmont (Iran): Journal of Asian Earth Sciences, v. 34(4), p. 522-531.
  9. -Alavi, M., 1996. Tectonostratigraphic synthesis and structural style of the Alborz mountain system in northern Iran: Journal of Geodynamics, v. 21, p. 1 -33.
  10. -Allen, M.B., Ghassemi, M.R., Shahrabi, M. and Qorashi, M., 2003. Accommodation of Late Cenozoic oblique shortening in the Alborz Range, Northern Iran: Journal of Structural Geology, v. 25, p. 659-672.
  11. -Axen, G.J., Lam, P.S., Grove, M., Stockli, D.F. and Hassanzadeh, J., 2001. Exhumation of the West-Central Alborz Mountains, Iran, Caspian subsidence and collision-related tectonics, Geology, v. 29(6), p. 559-562.
  12. -Bahrami, S., 2013. Tectonic controls on the morphometry of alluvial fans around Danehkhoshk anticline, Zagros, Iran: Geomorphology, v. 180, p. 217-230.
  13. -Beaumont, C., Fullsack, P. and Hamilton, J., 1992. Erosional control of active compressional orogens, Thrust tectonics, Springer Netherlands, p.1-18.
  14. -Bull, W.B., 2008. Tectonic geomorphology of mountains: a new approach to paleoseismology, John Wiley & Sons.
  15. -Bull, W.B., 1977. The alluvial fan environment: Progress in Physical Geography, v. 1, p. 222-270.
  16. -Blair, T.C. and McPherson, J.G., 1998. Recent debris-flow processes and resultant form and facies of the Dolomite alluvial fan, Owens Valley, California: Journal of Sedimentary Research, v. 68, p. 800-818.
  17. -Calvache, M.L., Viseras, C. and Fernandez, J., 1997. Controls on fan development - evidence from fan morphometry and sedimentology; Sierra Nevada, SE Spain: Geomorphology, v. 21, p. 69-84.
  18. -Ehteshami-Moinabadi, M., Yassaghi, A. and Amini, A., 2012. Mesozoic basin inversion in Central Alborz, evidence from the Taleqan-Gajereh-Lar Paleograben: Journal of Geopersia, v. 2(2), p. 43-63.
  19. -El-Hamdouni, R., Irigaray, C., Fernandez, T., Chacon, J. and Keller, E.A., 2008. Assessment of relative active tectonics, southwest border of Sierra Nevada (southern Spain): Geomorphology, v. 96, p. 150-173.
  20. -Guest, B., Axen, G.J., Lam, P.S. and Hassanzadeh, J., 2006. Late Cenozoic shortening in the west-central Alborz Mountain, northern Iran, by combined conjugate strike slip and thin-skinned deformation: Geosphere, v. 2, p. 35-52.
  21. -Harvey, A.M., 2005. Differential effects of base-level tectonic setting and climatic change on Quaternary alluvial fans in the northern Great Basin, Nevada, USA: Journal of the Geological Society of London, v. 251, p. 117-131.
  22. -Harvey, A.M., 2002. The role of base-level change in the dissection of alluvial fans: case studies from southeast Spain and Nevada: Geomorphology, v. 45, p. 67-87.
  23. -Jackson, J., Priestley, K., Allen, M. and Berberian, M., 2002. Active tectonics of the south Caspian basin: Geophysical Journal International, v. 148(2), p. 214-245.
  24. -Keller, E.A. and Pinter, N., 2002. Active Tectonics: Earthquakes, Uplift, and Landscape (2nd Ed.), Prentice Hall, New Jersey. 362 p.
  25. -Kober, F., Zeilinger, G., Ivy-Ochs, S., Dolati, A., Smit, J. and Kubik, P.W., 2013 Climatic and tectonic control on fluvial and alluvial fan sequence formation in the Central Makran Range, SE-Iran: Global and Planetary Change, v. 111, p. 133-149.
  26. -Levine, E.R. and Ciolkosz, E.J., 1983. Soil development in till of various ages in northeastern Pennsylvania: Quaternary Research, v. 19(1), p. 85-99.
  27. -Li, Y.L., Yang, J.C., Tan, L. and Duan, F., 1999. Impact of tectonics on alluvial landforms in the Hexi Corridor, Northwest China: Geomorphology, v. 28, p. 299-308.
  28. -Molnar, P. and England, P., 1990. Late Cenozoic uplift of mountain ranges and global climate change: chicken or egg?: Nature, v. 346, p. 29-34.
  29. -Nazari, H., Ritz, J.F., Salamati, R., Shafei, A., Ghassemi, A., Michelot, J.L., Massault, M., and Ghorashi, M., 2009. Morphological and palaeoseismological analysis along the Taleghan fault (Central Alborz, Iran): Geophysical Journal International, v. 178(2), p. 1028-1041.
  30. -Ritz, J.F., Nazari, H., Balescu, S., Lamothe, M., Salamati, R., Ghassemi, A., Shafei, A., Ghorashi, M. and Saidi, A., 2012. Paleoearthquakes of the past 30,000 years along the North Tehran Fault (Iran): Journal of Geophysical Research: Solid Earth, v. 117, B06305.
  31. -Storz-Peretz, Y., Bowman, D., Laronne, J.B. and Svoray, T., 2011. Rapid incision of a small, coarse and steep fan-delta in response to base-level fall: the case of Nahal Qedem, the Dead Sea, Israel: Earth Surface Processes and Landforms, v. 36, p. 467-480.
  32. -Stampfli, G.M., Marcoux, J. and Baud, A., 1991. Tethyan margins in space and time: Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, v. 87, p. 373-409.
  33. -Van Der Pluijmm, B. and Marshak, S., 2004. Earth Structure An Introduction to Structural Geology and Tectonics, WW Norton & Company (2nd edition), 672 p.
  34. -Vernant, Ph., Nilforoushan, F., Chery, J., Bayer, R., Djamour, Y., Masson, F., Nankali, H., Ritz, J.F., Sedighi, M. and Tavakoli, F., 2004. Deciphering oblique shortening of central Alborz in Iran using geodetic data: Earth and planetary science letters, v. 223(1), p. 177-185.
  35. -Willett, S.D. and Brandon, M.T., 2002. On steady states in mountain belts: Geology, v. 30(2), p. 175-178.
  36. -Whipple, K.X. and Trayler, C.R., 1996. Tectonic control of fan size: the importance of spatially variable subsidence rate: Basin Research, v. 8, p. 351-366.
  37. -White, K., Drake, N., Millington, A. and Stokes, S., 1996. Constraining the timing of alluvial fan response to Late Quaternary climatic changes, southern Tunisia: Geomorphology, v. 17, p. 295-304.
  38. -Zanchi, A., Zanchetta, S., Berra, F., Mattei, M., Garzanti, E., Molyneux, S., Nawab, A. and Sabouri, J., 2009. The Eo-Cimmerian (Late? Triassic) orogeny in North Iran. In: Brunet M.F., Wilmsen M., Granath J.W. (Eds.) South Caspian to Central Iran Basins: Geological Society of London Special Publicationm v. 312, p. 31-55.
  39. -Zanchi, A., Berra, F., Mattei, M., Ghassemi, M.R. and Sabouri, J., 2006 Inversion tectonics in central Alborz, Iran: Journal of Structural Geology, v. 28, p. 2023-2037.
پژوهشهای دانش زمین
دوره 9، شماره 1 - شماره پیاپی 33
مقالات پژوهشی
تیر 1397
صفحه 66-82

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار